اختلالات خوردن یکی از مهم‌ترین مسائل بهداشت روانی هستند که تأثیر زیادی بر سلامت جسمی و روانی فرد دارند. یکی از شایع‌ترین این اختلالات، اختلال پرخوری یا Binge Eating Disorder (BED) است. این اختلال با مصرف مقدار زیادی غذا در بازه زمانی کوتاه و احساس فقدان کنترل در طول این دوره‌ها مشخص می‌شود. اختلال پرخوری برخلاف بولیمیا، معمولاً با رفتارهای جبرانی مانند استفراغ عمدی یا ورزش شدید همراه نیست، اما می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامتی جسمانی و روانی فرد ایجاد کند.

آگاهی از تعریف دقیق این اختلال و روش‌های تشخیص آن اهمیت بالایی دارد، زیرا تشخیص به موقع می‌تواند از پیامدهای طولانی‌مدت مانند چاقی شدید، بیماری‌های قلبی-عروقی و اختلالات روانی جلوگیری کند.

اختلال پرخوری به‌طور کلی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن فرد به طور مکرر دچار دوره‌های پرخوری غیرکنترلی می‌شود. این پرخوری‌ها معمولاً با سرعت بالا، مصرف مقادیر زیادی غذا حتی بدون احساس گرسنگی و همراه با احساس شرم، پشیمانی و ناراحتی روانی رخ می‌دهند.

طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، اختلال پرخوری دارای ویژگی‌های مشخصی است که شامل موارد زیر می‌شود:

پرخوری مکرر: مصرف غذا در بازه زمانی کوتاه (مثلاً ۲ ساعت) به میزانی که از حد معمول بیشتر باشد.

احساس فقدان کنترل: فرد در طول دوره پرخوری احساس می‌کند قادر به توقف خوردن نیست.

ویژگی‌های روانشناختی: شرم، گناه یا اضطراب پس از پرخوری، غالباً احساس سرزنش خود.

عدم استفاده منظم از رفتارهای جبرانی: بر خلاف بولیمیا، فرد معمولاً از استفراغ عمدی، ورزش شدید یا رژیم‌های شدید برای جبران پرخوری استفاده نمی‌کند.

فراوانی و مدت زمان: پرخوری‌ها به طور متوسط حداقل یک بار در هفته برای مدت سه ماه رخ می‌دهند.

تشخیص اختلال پرخوری نیازمند شناسایی علائم رفتاری، روانی و جسمی آن است. این علائم شامل موارد زیر می‌شود:

علائم رفتاری

• خوردن مقدار زیادی غذا در مدت کوتاه.

• سریع خوردن غذا بدون توجه به احساس سیری.

• خوردن تنها به دلیل خجالت یا شرم از دیگران.

• تلاش‌های مکرر برای پنهان کردن پرخوری از اعضای خانواده یا دوستان.

 علائم روانشناختی

• احساس گناه و شرم شدید پس از پرخوری.

• اضطراب و افسردگی مرتبط با وزن و شکل بدن.

• اختلال در تمرکز و عملکرد روزمره به دلیل افکار مداوم درباره غذا.

• کاهش عزت نفس و احساس بی‌ارزشی.

علائم جسمی

• افزایش وزن یا چاقی.

• مشکلات گوارشی مانند سوزش معده، نفخ و یبوست.

• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت نوع ۲.

• تغییرات متابولیک و افزایش فشار خون و چربی خون.

اختلال پرخوری ناشی از ترکیبی از عوامل زیستی، روانشناختی و محیطی است.

 عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی

• تحقیقات نشان داده‌اند که اختلال پرخوری ممکن است در خانواده‌ها ارثی باشد و ژن‌ها در آن نقش داشته باشند.

• تغییرات در سطح هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین می‌تواند رفتار پرخوری را تشدید کند.

عوامل روانشناختی

• اضطراب، افسردگی و اختلالات خلقی می‌توانند محرک پرخوری باشند.

• تجربه تروما یا سوء استفاده در کودکی با افزایش خطر اختلال پرخوری مرتبط است.

• نگرش منفی نسبت به بدن و وزن نیز می‌تواند پرخوری را تحریک کند.

عوامل محیطی و اجتماعی

• فشارهای اجتماعی برای لاغری و تناسب اندام.

• دسترسی آسان به غذاهای پرکالری و فرآوری شده.

• سبک زندگی کم‌تحرک و عادت‌های غذایی ناسالم.

روش‌های تشخیص اختلال پرخوری

تشخیص اختلال پرخوری نیازمند ارزیابی جامع توسط روان‌شناس یا روانپزشک است. روش‌های تشخیص شامل موارد زیر می‌شوند:

 مصاحبه بالینی

• بررسی تاریخچه غذایی و رفتارهای پرخوری.

• شناسایی علائم روانشناختی مانند شرم و گناه.

• ارزیابی وجود اختلالات همراه مانند افسردگی یا اضطراب.

پرسشنامه‌ها و مقیاس‌ها

• Binge Eating Scale (BES): اندازه‌گیری شدت پرخوری و فقدان کنترل.

• Eating Disorder Examination (EDE): بررسی رفتارهای مرتبط با اختلالات خوردن و نگرش به وزن.

 معیارهای DSM-5

• بررسی تکرار دوره‌های پرخوری.

• ارزیابی فقدان رفتارهای جبرانی منظم.

• ارزیابی تأثیر پرخوری بر زندگی روزمره و روانی فرد.

درمان اختلال پرخوری

درمان اختلال پرخوری معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی است.

 روان‌درمانی

• رفتاردرمانی شناختی (CBT): کمک به تغییر الگوهای منفی فکری و رفتاری.

• درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): افزایش پذیرش احساسات و کاهش پرخوری احساسی.

• درمان گروهی یا خانوادگی: حمایت اجتماعی و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای.

 دارودرمانی

• برخی داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب می‌توانند پرخوری و اضطراب مرتبط را کاهش دهند.

• داروهایی مانند لیراژوتید و سلترامین در بعضی موارد برای کاهش اشتها و وزن استفاده می‌شوند.

 اصلاح سبک زندگی

• برنامه‌های غذایی منظم و متعادل.

• ورزش منظم و فعالیت بدنی متناسب با وضعیت جسمی.

• یادگیری مهارت‌های مدیریت استرس و احساسات.

نتیجه‌گیری

اختلال پرخوری یک اختلال جدی روانشناختی است که تأثیرات عمیقی بر سلامت جسمانی و روانی فرد دارد. تعریف دقیق و تشخیص به موقع این اختلال از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا درمان زودهنگام می‌تواند از پیامدهای خطرناک طولانی‌مدت جلوگیری کند. تشخیص معمولاً بر اساس تاریخچه رفتاری، معیارهای DSM-5 و استفاده از ابزارهای ارزیابی روانشناختی انجام می‌شود. درمان موفق نیازمند ترکیب روان‌درمانی، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی است. افزایش آگاهی جامعه و خانواده‌ها نسبت به این اختلال می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا داشته باشد.

۲۶ مهر ۱۴۰۴ ۱۴:۲۲