به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا،در دنیای امروز، استفاده مفرط کودکان و نوجوانان از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های آنلاین به یکی از مشکلات رایج تبدیل شده است که می‌تواند به اختلالات رفتاری، کاهش تمرکز و مشکلات عاطفی منجر شود. متخصصان روانپزشکی به والدین توصیه می‌کنند که با تعیین محدودیت‌های هوشمند و ایجاد فرصت‌های جایگزین، از آسیب‌های احتمالی ناشی از این وابستگی‌ها پیشگیری کنند.
دکتر لیلا رازقیان، متخصص روانپزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، توضیح داد که اعتیاد رفتاری به فضای مجازی نوعی اختلال در کنترل تکانه است که با استفاده غیرقابل کنترل از اینترنت و بازی‌های آنلاین مشخص می‌شود. او اضافه کرد: «این اختلال می‌تواند به‌ویژه در کودکان و نوجوانان، مشکلات جدی در عملکرد اجتماعی و تحصیلی ایجاد کند.»
نشانه‌های وابستگی به فضای مجازی
دکتر رازقیان مهم‌ترین نشانه‌های این اختلال را شامل اشتغال ذهنی مداوم با فضای مجازی، کاهش عملکرد تحصیلی یا اجتماعی، تحریک‌پذیری و پرخاشگری هنگام قطع دسترسی به اینترنت، ترجیح دنیای مجازی بر روابط واقعی، و تغییرات در الگوهای خواب، تغذیه و فعالیت بدنی عنوان کرد. وی تأکید کرد که والدین باید زمانی نگران شوند که استفاده از وسایل دیجیتال باعث اختلال در کارکردهای روزمره کودک شده و این نقطه مرز بین علاقه زیاد و وابستگی آسیب‌زا است.
پیامدهای رفتاری، شناختی و عاطفی
دکتر رازقیان با اشاره به پیامدهای مختلف استفاده مفرط از موبایل و تبلت در سنین پایین، توضیح داد: «پیامدهای رفتاری شامل افزایش بی‌قراری، کاهش تحمل، وابستگی به پاداش فوری و افت مهارت‌های خودتنظیمی است.» همچنین پیامدهای شناختی شامل کاهش تمرکز، ضعف حافظه فعال و افت توان برنامه‌ریزی و حل مسئله است، به‌ویژه در دوران شکل‌گیری قشر پیش‌پیشانی مغز. از نظر عاطفی، اضطراب، خلق ناپایدار و احساس ناکافی بودن یا مقایسه منفی با دیگران نیز از مشکلات رایج این اختلال هستند.
نقش والدین در پیشگیری
وی نقش والدین را در پیشگیری از استفاده نادرست از فضای مجازی بسیار مهم دانست و افزود: «تعیین مرز زمانی مشخص برای استفاده از وسایل دیجیتال، الگوسازی مثبت و ایجاد فعالیت‌های جایگزین جذاب می‌تواند به جلوگیری از وابستگی آسیب‌زا کمک کند.» او همچنین به الگوهای تربیتی ناکارآمد اشاره کرد که شامل والدگری سهل‌گیرانه، مستبدانه یا غافل هستند. این الگوها می‌توانند به مشکلات عاطفی و رفتاری در کودکان دامن بزنند.
راهکارهای مناسب برای مدیریت استفاده از فضای مجازی
دکتر رازقیان در ادامه توضیح داد که کنار گذاشتن ناگهانی موبایل یا تبلت ممکن است واکنش‌های اضطرابی و پرخاشگری شدیدی در کودک ایجاد کند. بنابراین، راهکارهای مناسب شامل کاهش تدریجی استفاده از فضای مجازی، برنامه‌ریزی زمانی مشخص برای استفاده از دستگاه‌های دیجیتال، تشویق به فعالیت‌های غیرمجازی و تقویت رفتارهای مطلوب با پاداش‌های غیر دیجیتال است. همچنین، گفت‌وگوی شفاف والدین با کودک درباره دلیل محدودیت‌ها و ایجاد حس کنترل و احترام در کودک بسیار اهمیت دارد.
نیاز به مشاوره روانشناسی
وی همچنین اشاره کرد که اگر استفاده از فضای مجازی منجر به افت تحصیلی، انزوا، تغییر خلق یا خواب، یا اضطراب و تحریک‌پذیری شدید در کودک شود، مراجعه به روان‌پزشک یا روان‌شناس کودک ضروری است. دکتر رازقیان افزود که اغلب اعتیاد به فضای مجازی علامتی از اختلالات زمینه‌ای مانند اضطراب، افسردگی یا بیش‌فعالی (ADHD) است و درمان مؤثر نیازمند ارزیابی جامع و مداخلات چندبُعدی است که شامل روان‌درمانی، آموزش والدین و گاهی دارودرمانی می‌شود.
استفاده بیش از حد از موبایل و بازی‌های آنلاین می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامت روانی و جسمی کودکان به همراه داشته باشد. والدین با ایجاد محدودیت‌های هوشمندانه و نظارت مؤثر بر استفاده از این فناوری‌ها می‌توانند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند و به توسعه مهارت‌های اجتماعی و عاطفی فرزندان خود کمک کنند.