تصور کن عدد π را نه به‌عنوان رشته‌ای بی‌پایان از ارقام، بلکه همچون منظره‌ای از رنگ و بافت ببینی؛ آسمانی آبی در کنار رشته‌کوه‌های زرد، و در پس‌زمینه جویبارهایی از اعداد اول که درخشان می‌درخشند.

برای دانیل تمت (Daniel Tammet) چنین تصویری واقعی است. او ریاضیات را حس می‌کند، زبان را می‌بیند، و حافظه‌اش از مسیرهایی می‌گذرد که در مغز انسان عادی ناشناخته‌اند.

متولد ۱۹۷۹ در لندن، تمت نخستین فرزند از خانواده‌ای پرجمعیت بود. از کودکی دچار صرع‌های شدید، جابجایی حسی یا حس‌آمیزی (Synesthesia) و سندرم آسپرگر (Asperger Syndrome) بود. پزشکان می‌گفتند این ترکیب می‌تواند درک او از جهان را مختل کند. اما در او نتیجه برعکس شد: ذهنی که قواعد عادی را نپذیرفت و به جای محاسبه، احساس کرد.

در سال ۲۰۰۴ او در برابر تماشاگران در لندن عدد π را تا بیش از ۲۲ هزار رقم اعشار از حفظ خواند. سه سال بعد، در کمتر از هفت روز زبان ایسلندی را یاد گرفت، کاری که حتی زبان‌شناسان حرفه‌ای هم از آن عاجزند. اما شگفت‌انگیزتر از رکوردها، شیوهٔ ادراک او بود: تمت اعداد را با رنگ، شکل و بافت می‌بیند و می‌گوید «ریاضی برایم نوعی موسیقی است که در ذهنم می‌نوازد.»

امروز تمت نه فقط یک نابغهٔ عددی بلکه نویسنده‌ای فلسفی است که تجربهٔ زیستن با ذهنی غیرمعمول را بازگو می‌کند. جهان او پلی است میان ریاضی، شعر و عصب‌شناسی — جایی که محاسبه، احساس دارد و عدد، چهره‌ای انسانی پیدا می‌کند.

۱ – کودکی در میانه صرع و کشف

در پنج‌سالگی نخستین حملهٔ صرعی زندگی‌اش را تجربه کرد؛ تجربه‌ای که بعدها گفت «مثل برق درون ذهنم بود که چراغی تازه را روشن کرد». پس از هر حمله، درک او از رنگ و عدد تغییر می‌کرد.

در مدرسه از انزوا رنج می‌برد؛ صدای زیاد یا تماس فیزیکی برایش غیرقابل‌تحمل بود. اما همان سکوتی که دیگران را می‌آزرد، برایش فضایی از تمرکز خالص می‌ساخت. ساعت‌ها به اعداد نگاه می‌کرد و الگوهای تکرارشونده را می‌دید.

والدینش متوجه شدند که او می‌تواند جمع‌های چندرقمی را بدون نوشتن انجام دهد. وقتی از او پرسیدند چگونه، پاسخ داد: «نتیجه را می‌بینم، لازم نیست حساب کنم.»

در واقع مغز او مسیر محاسبه را دور می‌زد. اطلاعات عددی مستقیماً به نواحی تصویری می‌رفت، و پاسخ به شکل تصویری در ذهنش شکل می‌گرفت. بعدها این پدیده با عنوان پردازش چندحسی هم‌زمان (Cross-Modal Processing) توصیف شد.

۲ – دیدن عدد، شنیدن رنگ

تمت می‌گوید هر عدد برایش شخصیت دارد. عدد ۴ سرد است، ۵ مهربان، ۱۱ مغرور و ۸ زبر.

این ترکیب حس و عدد نمونهٔ کامل جابجایی حسی یا حس‌آمیزی (Synesthesia) است؛ وضعیتی که در آن مرز میان حواس از میان می‌رود و مغز، ورودی‌ها را در هم می‌آمیزد.

در آزمایش‌های مغزی دیده شد هنگام انجام محاسبه، نواحی بینایی او فعال می‌شوند، نه فقط بخش ریاضی مغز. یعنی او ریاضیات را «می‌بیند».

به گفتهٔ خودش، وقتی معادله‌ای حل می‌کند، «اعداد مانند موج‌های رنگی به هم برخورد می‌کنند و شکلی زیبا می‌سازند».
این نگاه زیبایی‌شناسانه به عدد باعث شد ریاضی برایش نه علم بلکه زبان احساس باشد. او در مصاحبه‌ای گفت: «اگر عدد ۳۳۳ را ببینم، لبخند می‌زنم؛ اگر ۲۸۹ را ببینم، دلم می‌گیرد.»

چنین تجربه‌ای نشان می‌دهد ذهن او به جای پردازش انتزاعی، از سیستم حسی برای رمزگشایی استفاده می‌کند — مدلی که اکنون در علوم شناختی برای درک خلاقیت در اوتیسم مطالعه می‌شود.

۳ – رکوردها و آزمایش‌های زنده

در مارس ۲۰۰۴ تمت در دانشگاه لندن رکوردی جهانی بر جا گذاشت: او در عرض پنج ساعت و نه دقیقه عدد π را تا ۲۲ ۵۱۴ رقم از حفظ گفت. در تمام این مدت هیچ اشتباهی نداشت.

یک سال بعد، شبکهٔ تلویزیونی Channel 5 بریتانیا مستندی با عنوان The Boy With the Incredible Mind ساخت که او را به شهرت جهانی رساند.

در همان برنامه، زبان‌شناسان ایسلندی او را به چالش کشیدند تا در یک هفته زبان ایسلندی را یاد بگیرد. هفت روز بعد او در مصاحبهٔ زنده به زبان ایسلندی صحبت کرد.

دانشمندان توضیح می‌دهند که تمت از الگوهای عددی در زبان (Linguistic Patterning) بهره می‌برد؛ او ریتم و تکرار را می‌شنود و زبان را همچون دنباله‌ای از توالی‌های عددی ذخیره می‌کند.

او بعدها گفت: «هر واژه برایم ترکیب خاصی از صدا و رنگ دارد، و همین باعث می‌شود یادگیری طبیعی شود.»

۴ – تحلیل عصب‌شناسی؛ وقتی عدد معنا می‌گیرد

در تصویربرداری fMRI دیده شد هنگام فکر کردن به اعداد، نه تنها قشر پیش‌پیشانی بلکه نواحی مرتبط با حافظهٔ تصویری و هیجانی فعال می‌شوند. یعنی عدد برای او مفهومی احساسی دارد. این الگو با مغز افراد دارای سندرم آسپرگر همخوانی نسبی دارد، اما شدت ارتباط میان حواس در تمت بی‌سابقه است.

پژوهشگران معتقدند این نوع ادراک به علت اتصال گستردهٔ سیناپسی در دوران رشد (Enhanced Synaptic Connectivity) است. در نتیجه، مغز او نه تنها داده‌ها را تحلیل می‌کند بلکه تجربه می‌کند.

تمت خودش می‌گوید: «وقتی به عدد فکر می‌کنم، آن را حس می‌کنم، مثل لمس کردن یک سطح با دست.»

این تجربهٔ حسی از عدد سبب می‌شود محاسبات پیچیده برای او خسته‌کننده نباشد؛ زیرا هر مسئله مانند قطعه‌ای موسیقایی در ذهنش به‌زیبایی حل می‌شود.

۵ – از نابغهٔ عددی تا نویسندهٔ فلسفی

تمت امروز در پاریس زندگی می‌کند و به‌عنوان نویسنده و سخنران شناخته می‌شود. کتاب خاطراتش Born on a Blue Day (متولد در روزی آبی) به بیش از بیست زبان ترجمه شده و نگاه فلسفی او به ریاضیات و انسان را نشان می‌دهد.
او در کتاب بعدی‌اش Thinking in Numbers ریاضی را زبان شعر می‌نامد و از رابطهٔ میان نظم و احساس سخن می‌گوید.

در مصاحبه‌ای گفت: «من متفاوت هستم، اما بیماری ندارم. مغزم فقط دنیا را با زاویه‌ای دیگر می‌بیند.» این جمله به شعار بسیاری از مدافعان «تنوع عصبی (Neurodiversity)» بدل شد.

او اکنون در برنامه‌های آموزشی برای کودکان طیف اوتیسم فعالیت دارد و می‌گوید هدفش نشان دادن این است که نبوغ الزاماً در پی رفع نقص نیست؛ گاهی در پذیرش تفاوت معنا می‌یابد.

خلاصه

دانیل تمت نابغه‌ای در طیف اوتیسم است که ریاضیات را به‌صورت تصویری و رنگی درک می‌کند. او با جابجایی حسی، اعداد را می‌بیند و احساس می‌کند و در پنج ساعت عدد π را تا بیش از ۲۲ هزار رقم از حفظ گفت.

توانایی‌اش در یادگیری سریع زبان‌ها نتیجهٔ پیوند میان ریتم و الگوهای عددی در مغزش است. تصویربرداری مغزی نشان داد نواحی حسی و هیجانی او در محاسبه فعال می‌شوند.

تمت در آثارش ریاضی را زبانی شاعرانه می‌داند و از زیبایی درون نظم سخن می‌گوید. او نمونه‌ای از «تنوع عصبی» است که نشان می‌دهد تفاوت، بُعدی از نبوغ است. زندگی‌اش مرز میان علم، هنر و احساس را از نو تعریف کرده است.

❓ پرسش‌های رایج (FAQ)

۱. دانیل تمت چگونه محاسبه می‌کند؟
او نتیجه را به‌صورت تصویری در ذهن می‌بیند، نه از راه محاسبهٔ گام‌به‌گام عددی.

۲. آیا توانایی او ذاتی است یا حاصل تمرین؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهد ریشهٔ آن در ساختار عصبی متفاوت و اتصال سیناپسی گسترده است، نه صرف تمرین.

۳. جابجایی حسی چیست؟
پدیده‌ای است که در آن حواس با هم تداخل می‌یابند؛ مثلاً شنیدن رنگ یا دیدن صدا.

۴. چرا توانست زبان ایسلندی را در یک هفته یاد بگیرد؟
زیرا الگوهای واجی و ریتم زبان را مانند الگوهای عددی تشخیص می‌دهد و در حافظهٔ تصویری ذخیره می‌کند.

۵. آیا دانیل تمت خود را بیمار می‌داند؟
خیر، او تفاوتش را نوعی دیدگاه دیگر به جهان می‌داند و از آن برای الهام‌بخشیدن به دیگران بهره می‌برد.

این نوشته را هم بخوانید:

کیم پیک، مردی که الهام‌بخش «مرد بارانی» شد و مرز حافظه را شکست

دکتر علیرضا مجیدی

پزشک، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک»

دکتر علیرضا مجیدی، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک».
بیش از دو دهه در زمینه سلامت، پزشکی، روان‌شناسی و جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن‌ها می‌نویسد و تلاش می‌کند دانش را ساده اما دقیق منتقل کند.
پزشکی دانشی پویا و همواره در حال تغییر است؛ بنابراین، محتوای این نوشته جایگزین ویزیت یا تشخیص پزشک نیست.