پوستر تبلیغاتی با رنگ‌های نارنجی، قهوه‌ای و خطوط زاویه‌دار، در نگاه نخست شبیه آگهی قدیمی یک دستگاه رادیو است. اما وقتی نزدیک‌تر شویم، متوجه می‌شویم که متن دربارهٔ چیزی آشنا اما ناممکن برای سال ۱۹۷۷ است: تلفن همراه. در تبلیغ آمده است: «مثل هر تلفن دیگری است، اما بدون سیم متصل به دیوار.» این جمله کوتاه، به‌خوبی هدف پروژهٔ هنری ALT/1977 را آشکار می‌کند؛ یعنی تصور فناوری‌های قرن بیست‌ویکم از منظر زیبایی‌شناسی و ذهنیت دههٔ هفتاد میلادی.

در آن دوران، طراحی صنعتی (Industrial Design) بر پایهٔ مواد گرم مانند چوب و فلز براق شکل می‌گرفت، فونت‌ها هندسی و تبلیغات پرشور و رنگین بودند. هنرمند این پروژه با استفاده از همین عناصر، جهانی جایگزین خلق کرده است؛ جهانی که در آن، رایانه‌ها، تبلت‌ها و موبایل‌ها ده‌ها سال زودتر اختراع شده‌اند، اما با زبان بصری و فرهنگی آن دوره.

پوستر MobileVoxx بخشی از همین مجموعه است. در ظاهر یک تبلیغ تجاری است، اما در عمق خود پرسشی فرهنگی مطرح می‌کند: اگر آینده، نه با فناوری بلکه با تخیل ساخته شود، چه شکلی خواهد داشت؟ این نگاه نوستالژیک و فلسفی، ما را وادار می‌کند درباره رابطه میان طراحی، زمان و حافظه جمعی بیندیشیم. در ادامه، لایه‌های مختلف این ایده را از منظر تاریخ طراحی، مفهوم آینده‌سازی و روان‌شناسی فرهنگی بررسی می‌کنیم.

۱- مفهوم آینده‌سازی در فرهنگ دههٔ هفتاد میلادی

دههٔ هفتاد یکی از دوره‌های پرتناقض تاریخ معاصر بود؛ زمانی میان خوش‌بینی تکنولوژیک دههٔ شصت و بدبینی صنعتی دههٔ هشتاد. در این میان، ایدهٔ «آینده» در ذهن مردم با ترکیبی از رویا، اضطراب و خیال علمی همراه بود. پروژهٔ ALT/1977 دقیقاً بر پایهٔ همین حس دوگانه ساخته شده است.

در دههٔ هفتاد، سینما و تلویزیون مملو از روایت‌هایی بود که آینده را با نئون، فلز و سفرهای فضایی می‌دیدند. اما طراحی صنعتی، برخلاف آن، گرایش به طبیعت داشت: چوب، پارچه و رنگ‌های گرم. هنرمند ALT/1977 این تضاد را به نفع تخیل استفاده کرده و جهانی را تصویر کرده است که در آن، فناوری‌های دیجیتال مدرن با روح دههٔ هفتاد پیوند خورده‌اند.

۲- تحلیل زیبایی‌شناسی (Aesthetics) پوستر MobileVoxx

رنگ‌های نارنجی، زرد خردلی و قهوه‌ای، از اصلی‌ترین نمادهای بصری طراحی دههٔ ۷۰ هستند. این رنگ‌ها حس گرما، انسان‌محوری و خوش‌بینی نسبت به آینده را القا می‌کنند. در پوستر، خطوط مورب و فونت‌های درشت حس حرکت و پیشرفت را تداعی می‌کنند، اما متریال چوبی روی بدنهٔ دستگاه یادآور تعلق به گذشته است.

این تضاد آگاهانه است: دستگاهی که آینده را نمایندگی می‌کند اما با ظاهری از گذشته. در سطح مفهومی، این ترکیب بازتابی از نظریهٔ «نوستالژی آینده» (Retrofuturism) است؛ یعنی بازنمایی آینده از نگاه گذشته. به همین دلیل، پوستر نه فقط یک طراحی گرافیکی بلکه نوعی گفت‌وگوی زمانی میان دو قرن محسوب می‌شود.

۳- نقش برند خیالی ALT/1977 در بازآفرینی تاریخی

برند خیالی ALT/1977 به‌نوعی استعاره از صنعت مصرفی است. در جهان فرضی این پروژه، شرکت‌هایی وجود دارند که از دههٔ هفتاد وارد حوزهٔ فناوری‌های امروزی شده‌اند، اما با همان منطق تبلیغاتی آن دوران. متن‌های روی پوسترها، لحن هیجان‌زدهٔ تبلیغات چاپی قدیمی را بازسازی می‌کند: وعده‌های بزرگ، ترکیب علم و راحتی، و زبان نیمه‌تکنولوژیک با چاشنی طنز.

این برند، گذشته را نه بازسازی بلکه بازآفرینی (Reconstruction) می‌کند. گویی تاریخ مسیر دیگری رفته و آیندهٔ دیجیتال در بستری آنالوگ رشد کرده است. با این نگاه، ALT/1977 نه فقط درباره طراحی، بلکه درباره تخیل فرهنگی و نحوهٔ شکل‌گیری رؤیاهای جمعی است.

۴- رابطهٔ تخیل تکنولوژیک و طراحی صنعتی

در هر دوره، تخیل فناوری جلوتر از ابزار واقعی حرکت می‌کند. دههٔ هفتاد میلادی زمان شکوفایی همین تخیل بود. از ماشین‌های پرنده تا رایانه‌های شخصی، ایده‌ها پیش از تحقق فیزیکی در ذهن طراحان زاده می‌شدند. پروژه ALT/1977 با برگرداندن این فرایند، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان آینده را با فناوری گذشته بازسازی کرد.

طراحی MobileVoxx از لحاظ فنی شبیه ترکیب رادیو، واکی‌تاکی و تلفن بی‌سیم است. اما در سطح نمادین، بازتاب میل انسان به آزادی ارتباط است؛ همان مفهومی که دهه‌ها بعد به اختراع تلفن همراه واقعی انجامید. در واقع، این اثر هنری به ما یادآوری می‌کند که هر فناوری، پیش از آنکه اختراع شود، ابتدا در تخیل فرهنگی شکل می‌گیرد.

۵- زبان تبلیغات و طنز پنهان در متن

متن روی پوستر، تقلیدی دقیق از سبک نگارش تبلیغاتی دههٔ ۷۰ است: جملات بلند، وعده‌های اغراق‌آمیز و لحن پر از اعتمادبه‌نفس. عبارت «Like any other phone. But without the wall attached» (مثل هر تلفن دیگری، اما بدون سیم به دیوار) ترکیبی از طنز و پیش‌گویی است.

در ادامهٔ متن، نویسنده با شوخ‌طبعی از مخاطب می‌خواهد زیاد به ایده‌های فانتزی مثل «سفر در زمان» فکر نکند، چون غیرممکن است. این طنز، دو لایه دارد: در زمان چاپ فرضی پوستر، تلفن بی‌سیم خود رؤیایی دور بود، اما برای مخاطب امروزی، این جمله یادآور محدودیت‌های دید تاریخی انسان است. در نتیجه، طنز تبدیل به ابزاری برای تأمل در ادراک زمان می‌شود.

۶- مفهوم Retro-futurism و بازتاب آن در هنر معاصر

پروژه ALT/1977 در دسته‌بندی «Retro-futurism» یا آینده‌نگری نوستالژیک قرار می‌گیرد. این جنبش هنری، با تلفیق عناصر بصری گذشته و مفاهیم آینده‌محور، به نقد خطی بودن تاریخ می‌پردازد. در نگاه رترفیوچریستی، آینده چیزی نیست که تنها در پیش رو باشد، بلکه چیزی است که همواره در گذشته تصور شده است.

آثار این جنبش معمولاً ترکیبی از طراحی صنعتی قدیمی، تایپوگرافی کلاسیک و فناوری‌های خیالی‌اند. هدف، نه بازسازی دقیق گذشته بلکه نمایش حسرت فرهنگی نسبت به زمانی است که مردم هنوز به آینده ایمان داشتند. MobileVoxx دقیقاً همین حس را منتقل می‌کند: آینده‌ای ساده‌تر، انسانی‌تر و قابل لمس‌تر از دنیای دیجیتال امروز.

۷- ارتباط پروژه با روان‌شناسی نوستالژی تکنولوژیک

نوستالژی تکنولوژیک (Technological Nostalgia) پدیده‌ای است که در آن افراد به فناوری‌های قدیمی یا تصور ساده‌تر از پیشرفت دلبستگی نشان می‌دهند. پروژه ALT/1977 با احیای طراحی دهه ۷۰، نوعی آرامش بصری و احساسی ایجاد می‌کند. چوب، رنگ‌های خاکی و فونت‌های بزرگ، در برابر مینیمالیسم سرد و دیجیتال امروز، حس گرما و آشنایی می‌دهند.

از نظر روان‌شناسی، این گرایش واکنشی به سرعت تغییرات فناوری است. انسان تمایل دارد در میان پیشرفت بی‌وقفه، به گذشته‌ای بازگردد که در آن، تکنولوژی هنوز بخشی از زندگی طبیعی بود، نه نیرویی غالب بر آن. پوستر MobileVoxx همین احساس را به تصویر می‌کشد؛ لحظه‌ای خیالی که در آن، تکنولوژی هنوز رمانتیک است.

۸- تأثیر فرهنگی و میراث ALT/1977 در عصر دیجیتال

با وجود آنکه ALT/1977 پروژه‌ای هنری است، تأثیر آن در طراحی دیجیتال معاصر محسوس است. بسیاری از برندهای فناوری در دههٔ اخیر از رنگ‌ها و فرم‌های کلاسیک برای ایجاد حس اعتماد و گرما استفاده کرده‌اند. حتی رابط‌های کاربری (User Interfaces) مدرن، گاه از ساختارهای گرافیکی دههٔ هفتاد الهام می‌گیرند.

در سطحی عمیق‌تر، این پروژه به بازاندیشی دربارهٔ مفهوم «پیشرفت» دعوت می‌کند. آیا همیشه باید به سمت مینیمالیسم و سرعت بیشتر رفت؟ یا می‌توان در طراحی، جنبه‌های انسانی‌تر گذشته را بازگرداند؟ پاسخ MobileVoxx روشن است: پیشرفت واقعی، زمانی معنا دارد که تخیل و انسانیت در آن حفظ شوند.

خلاصه نهایی (حدود ۱۶۰ کلمه)

پروژه ALT/1977 با بازآفرینی فناوری‌های معاصر در قالب دههٔ هفتاد میلادی، پلی میان زمان‌ها می‌سازد. پوستر MobileVoxx نمونه‌ای شاخص از این رویکرد است؛ ترکیبی از طنز، زیبایی‌شناسی و فلسفهٔ طراحی. این اثر نشان می‌دهد که فناوری تنها مجموعه‌ای از ابزارها نیست، بلکه زبانی فرهنگی است که در هر عصر بازتعریف می‌شود. بازنمایی آینده از دید گذشته، نه صرفاً نوستالژیک بلکه تأمل‌برانگیز است: یادآوری می‌کند که تخیل بشر همواره جلوتر از واقعیت حرکت کرده است. امروز، در دنیای دیجیتالِ بی‌روح، نگاه به این پروژه نوعی بازگشت به عصری است که آینده هنوز بوی چوب و رنگ‌های گرم داشت.

سؤالات رایج (FAQ)

۱. پروژه ALT/1977 چیست؟
مجموعه‌ای هنری است که فناوری‌های مدرن مانند موبایل و لپ‌تاپ را با طراحی و سبک تبلیغاتی دهه ۷۰ میلادی بازآفرینی می‌کند.

۲. هدف از ساخت پوستر MobileVoxx چه بود؟
بازنمایی طنزآمیز از تلفن همراه در قالب تبلیغات قدیمی برای نقد دیدگاه تاریخی ما نسبت به پیشرفت.

۳. مفهوم Retro-futurism در این اثر چگونه دیده می‌شود؟
در ترکیب ظاهر قدیمی با مفاهیم آینده‌نگرانه؛ یعنی آینده‌ای خیالی که از نگاه گذشته ساخته شده است.

۴. چرا طراحی با چوب و رنگ‌های گرم انتخاب شده است؟
زیرا این عناصر، حس انسانی و نوستالژیک طراحی دهه ۷۰ را بازتاب می‌دهند و در تضاد با فناوری‌های سرد امروزی‌اند.

۵. چه پیامی از این اثر می‌توان گرفت؟
اینکه پیشرفت بدون تخیل و ریشه‌های فرهنگی ناقص است، و آینده همیشه در گذشته ریشه دارد.

دکتر علیرضا مجیدی

پزشک، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک»

دکتر علیرضا مجیدی، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک».
با بیش از ۲۰ سال نویسندگی «ترکیبی» مستمر در زمینهٔ پزشکی، فناوری، سینما، کتاب و فرهنگ.
باشد که با هم متفاوت بیاندیشیم!