در سال ۲۰۲۰، مهندسان رولزرویس تصمیم گرفتند خودروی جدید خود یعنی Rolls-Royce Ghost را به بی‌صداترین کابین خودروی جهان تبدیل کنند. هدف آن‌ها خلق احساسی از آرامش مطلق بود؛ کابینی که سرنشین در آن نه صدای جاده بشنود، نه وزش باد، نه حتی زمزمهٔ موتور. اما وقتی نخستین نمونه‌های آزمایشی ساخته شدند، اتفاقی غیرمنتظره افتاد. سکوت، آن‌قدر مطلق بود که سرنشینان احساس ناآرامی کردند. برخی گزارش دادند که این سکوت کامل گیج‌کننده است، گویی بدن حرکت را حس می‌کند اما مغز هیچ صدایی برای تفسیر آن ندارد.

تیم آکوستیک شرکت که بیش از ۲۲۰ پوند مادهٔ عایق صوتی (Sound Insulation Material) در بدنه، شیشه‌ها، تایرها و حتی سیستم تهویه به‌کار برده بود، ناچار شد دوباره دست به کار شود. آن‌ها فهمیدند که سکوت مطلق، برخلاف انتظار، با ذات رانندگی و تجربهٔ انسانی همخوان نیست. حذف هر صدای محیطی باعث شده بود تنفس، صدای لباس یا حرکت دست روی فرمان به‌شدت برجسته شود و حس ناآرامی ایجاد کند.

در نهایت مهندسان تصمیم گرفتند به‌جای خاموشی کامل، صدایی مصنوعی اما هماهنگ طراحی کنند. هدف، ایجاد یک «زمزمهٔ پیوسته» (Continuous Soft Whisper) بود؛ صدایی که گوش آن را به‌عنوان آرامش می‌پذیرد، نه خلأ. این تصمیم، نشان داد که حتی در عصر فناوری‌های بی‌صدا، انسان هنوز به هارمونی آشنا با محیط نیاز دارد. همین تناقض جالب، نقطهٔ شروع داستان مهندسی احساسی رولزرویس شد.

۱. رؤیای سکوت مطلق و واقعیت بدن انسان

در نگاه نخست، سکوت کامل در خودرو لوکس ایده‌آل به‌نظر می‌رسد. اما بدن انسان برای هماهنگی میان سیستم شنوایی، بینایی و حس تعادل (Vestibular System) به سیگنال صوتی نیاز دارد. وقتی حرکت احساس می‌شود اما مغز هیچ صدایی از محیط دریافت نمی‌کند، نوعی ناهماهنگی حسی (Sensory Conflict) به‌وجود می‌آید. نتیجه، سردرگمی، تهوع خفیف یا اضطراب است.

در آزمایش‌های اولیه، برخی رانندگان گزارش کردند که در مسیرهای طولانی احساس خستگی غیرعادی دارند. دلیل این پدیده نبود صدای پس‌زمینه بود. در سکوت مطلق، مغز برای پر کردن خلأ حسی، نویز داخلی تولید می‌کند یا روی کوچک‌ترین صداهای بدن تمرکز می‌کند. این تمرکز ناخودآگاه موجب افزایش فشار ذهنی می‌شود. به همین دلیل، مهندسان آکوستیک رولزرویس تصمیم گرفتند سکوت را «طراحی کنند»، نه حذف مطلق صدا را.

این تصمیم یکی از مهم‌ترین تغییرات فلسفی در طراحی کابین خودروهای لوکس محسوب می‌شود. سکوت کامل دیگر هدف نیست، بلکه «سکوت هماهنگ» است که اهمیت دارد. رولزرویس در واقع به جای خنثی کردن جهان بیرون، شروع به تنظیم آن کرد.

۲. معماری آکوستیکی در گوست جدید

در نسخهٔ ۲۰۲۰، بدنهٔ خودرو بر پایهٔ پلتفرم اختصاصی Architecture of Luxury ساخته شد که در خود فانتوم و کالینان نیز به‌کار می‌رود. مهندسان برای دستیابی به سکوت مورد نظر، تمام اجزای بدنه را به شکل یک محفظهٔ صوتی یکپارچه طراحی کردند. بین لایه‌های فلز، فوم‌های آکوستیک قرار گرفت، درون شیشه‌ها دو لایهٔ لمینیت صوتی تعبیه شد و حتی دیوارهٔ تایرها نیز با مواد جذب‌کنندهٔ ارتعاش پوشانده شد.

نتیجه، سطحی از عایق صوتی بود که در صنعت خودرو بی‌سابقه محسوب می‌شد. اما این موفقیت علمی، پیامدی روانی داشت. مهندسان دریافتند که حذف همهٔ صداها، تجربهٔ حسی را از میان می‌برد. در پاسخ، مفهوم «Sound Signature of Luxury» شکل گرفت؛ یعنی صدای خاصی که هویت احساسی خودرو را می‌سازد. در گوست، این صدا به‌صورت یک زمزمهٔ عمیق و نرم طراحی شد که از هماهنگی ریزترین ارتعاشات بدنه، تهویه و حتی صدای بسته‌شدن درها تشکیل می‌شود.

در عمل، هر قطعهٔ فلزی یا صندلی در این خودرو نه فقط عملکرد فیزیکی، بلکه نقش موسیقایی دارد. اینجا مهندسی و هنر در هم آمیختند تا سکوت، به یک ساز تبدیل شود.

۳. چالش روان‌شناسی سکوت در طراحی خودرو

پژوهش‌های روان‌شناسی محیطی نشان داده‌اند که سکوت مطلق در فضاهای بسته می‌تواند باعث افزایش اضطراب یا توهم‌های شنیداری شود. در خودرو، این مسئله با حرکت و ارتعاش ترکیب می‌شود و حس ناهماهنگی تقویت می‌گردد. مهندسان رولزرویس پس از دریافت بازخوردها، تصمیم گرفتند «زمزمهٔ محیطی» را به‌عنوان عنصر طراحی اضافه کنند.

آن‌ها در همکاری با متخصصان آکوستیک، رفتار صوتی بدنه را تحلیل کردند. مثلاً قاب فلزی صندلی‌ها در فرکانس خاصی با بدنه هم‌رزونانس داشت. در ابتدا این ارتعاش حذف شد اما در نسخهٔ نهایی، به‌صورت کنترل‌شده حفظ گردید تا گوش انسان صدای پیوسته‌ای دریافت کند. حتی در صندوق عقب، دریچه‌ای برای عبور «نُت‌های بم طبیعی» طراحی شد تا سکوت خشک نباشد و حس گرمی در فضا باقی بماند.

نتیجه، تجربه‌ای از آرامش پویا بود. سکوت، دیگر خلأ نبود بلکه آوازی آرام در پس‌زمینه بود. این تجربه نشان داد که مهندسی خودرو در عصر جدید، به روان‌شناسی ادراک نزدیک‌تر از هر زمان دیگر شده است.

۴. فلسفهٔ «زمزمهٔ رولزرویس» و مفهوم لوکس شنیداری

در سنت طراحی رولزرویس، واژهٔ «لوکس» فقط به مواد یا قدرت موتور اشاره ندارد بلکه به «احساس شنیداری و لمسی» هم مربوط می‌شود. مهندسان این برند معتقدند که صدای آرام و پیوسته، همان‌قدر ضروری است که نرمی صندلی‌ها. از همین‌جا مفهوم جدیدی به نام Whisper of Luxury در طراحی شکل گرفت.

در مدل ۲۰۲۰، این فلسفه به اوج رسید. مهندسان تلاش کردند همهٔ اصوات درون کابین را «هماهنگ» (Harmonized Sounds) کنند. از صدای بستن در گرفته تا فشردن دکمه‌ها، هرکدام با دیگری در یک هارمونی شنیداری تنظیم شد. حتی سیستم تهویه نیز با تغییر فشار باد، نوایی یکدست ایجاد می‌کرد تا گوش هیچ ناهمگونی حس نکند.

این سطح از جزئی‌نگری، طراحی صوتی خودرو را به هنر نزدیک کرد. رولزرویس در واقع یک تجربهٔ شنیداری خلق کرد که مانند موسیقی آرامش‌بخش، با ذهن راننده در تعادل است. آن‌ها به‌جای حذف صدا، صدا را به ساز تبدیل کردند.

۵. مهندسی عایق صوتی؛ جایی که فناوری با زیست‌شناسی تلاقی کرد

برای ساخت چنین سکوتی، مهندسان رولزرویس بیش از ۲۲۰ پوند مادهٔ جذب‌کنندهٔ صدا در بدنه جای دادند. این مواد در لایه‌های پنهان شاسی، داخل تایرها و حتی فضای بین دو شیشهٔ درها قرار گرفت. اما چالش اصلی نه مهار صدا بلکه «درک شنیداری انسان» بود. گوش انسان برای تشخیص تغییرات محیط طراحی شده، نه نبود کامل صدا.

زمانی که ورودی‌های شنیداری تقریباً صفر می‌شوند، مغز وارد حالت جبران می‌شود و صداهای درونی بدن مانند ضربان قلب یا تنفس را برجسته‌تر حس می‌کند. این وضعیت در محیط‌های بی‌صدا مانند آزمایشگاه‌های صوتی هم مشاهده شده است. رولزرویس متوجه شد که تجربهٔ سکوت مطلق، برای مغز انسان ضدطبیعت است. بنابراین، از دیدگاه مهندسی انسانی (Human-Centered Engineering)، تصمیم گرفتند مقداری «نویز دلپذیر» ایجاد کنند تا سیستم عصبی دوباره در تعادل قرار گیرد.

این لحظهٔ بازنگری، نقطهٔ عطفی در فلسفهٔ طراحی خودروهای فوق‌لوکس بود. از این پس، آرامش نه با خاموشی مطلق بلکه با تعادل میان صداهای فیزیکی و روانی تعریف شد.

۶. نقش مواد و ساختار در هارمونی صدا

بدنهٔ آلومینیومی خودرو مانند ساز زهی رفتار می‌کند. اگر تمام لرزش‌ها حذف شود، فضا بی‌روح می‌شود اما اگر لرزش‌ها کنترل شوند، طنین مطبوعی ایجاد می‌شود. مهندسان آکوستیک رولزرویس از این ویژگی برای ساخت «پروفایل صوتی» خودرو استفاده کردند.

در تحلیل ارتعاشی (Vibration Analysis) بدنه، آن‌ها فرکانس‌های طبیعی اجزا را اندازه گرفتند و با افزودن لایه‌های میکروفیبر و دمپرهای تنظیمی (Tuned Dampers) به جای حذف کامل، دامنهٔ ارتعاش را در محدودهٔ گوش‌نواز نگه داشتند. برای نمونه، صدای بسته‌شدن در خودرو در فرکانس حدود ۳۰ هرتز تنظیم شد تا احساسی از قدرت و اطمینان منتقل کند.

حتی جنس چرم صندلی‌ها نیز بر پایهٔ واکنش صوتی انتخاب شد. وقتی لباس روی آن حرکت می‌کند، صدایی طبیعی و نرم ایجاد می‌شود که بخشی از «زمزمهٔ پیوسته» خودرو است. در واقع هر جزئی از گوست به ساز کوچکی در یک ارکستر تبدیل شده است.

۷. طراحی صدای برند؛ از «سکوت» تا «هویت شنیداری»

برندهای خودرو سال‌هاست از طراحی صوتی (Sound Design) برای شکل‌دادن به هویت خود استفاده می‌کنند. اما رولزرویس نخستین شرکتی بود که سکوت را نیز بخشی از این هویت قرار داد. در مدل گوست ۲۰۲۰، صدای موتور V12 نه حذف، بلکه فیلتر و هم‌آهنگ شد تا در کنار اصوات دیگر، احساس «قدرت آرام» منتقل کند.

مهندسان برای این هدف از فناوری تحلیل طیفی (Spectral Analysis) استفاده کردند تا فرکانس‌های مزاحم حذف و فرکانس‌های مطلوب تقویت شوند. در نتیجه، هنگام شتاب‌گیری، صدایی شبیه وزش نسیم شنیده می‌شود نه غرش موتور. این ظرافت شنیداری باعث شد رولزرویس از رقبا متمایز شود.

در واقع برند رولزرویس صدای خاص خود را خلق کرده است؛ صدایی که میان سکوت و موسیقی قرار دارد. این مفهوم بعدها الهام‌بخش خودروسازان دیگر شد که به جای صدای مصنوعی موتور، از طراحی آکوستیکی محیطی برای القای احساس استفاده کنند.

8. بازتاب فرهنگی و رسانه‌ای پروژهٔ گوست

رولزرویس با معرفی این مدل، به تیتر رسانه‌های جهانی راه یافت. گزارش‌ها تأکید داشتند که برخی رانندگان در سکوت مطلق خودرو احساس تهوع یا سرگیجه کردند. این مسئله کنجکاوی عمومی را برانگیخت و به بحثی دربارهٔ مرز میان آسایش و ناهنجاری انجامید.

مقالات متعددی، مهندسی صوتی گوست را با طراحی فضاهای درمانی مقایسه کردند. در هر دو، هدف آرامش ذهن است اما راه‌حل متفاوت است: یکی با افزودن سکوت، دیگری با افزودن صداهای هماهنگ. نتیجه، بازتعریف مفهوم آرامش در عصر تکنولوژی بود.

در فضای مجازی، این پدیده به سوژه‌ای طنزآمیز نیز بدل شد. کاربران نوشتند «رولزرویس چنان آرام است که باید صدای طبیعت پخش کند تا حوصله‌ات سر نرود». با این حال، همین واکنش‌ها نشان داد که برند توانسته گفت‌وگویی جهانی دربارهٔ طراحی احساسی ایجاد کند.

9. آیندهٔ طراحی صوتی در خودروهای لوکس

پس از تجربهٔ گوست ۲۰۲۰، مفهوم «طراحی شنیداری هوشمند» (Intelligent Acoustic Design) به بخشی از روند توسعهٔ خودروهای برقی و خودران تبدیل شد. در این خودروها، حذف صدای موتور چالشی مشابه ایجاد می‌کند. مهندسان حالا می‌دانند که سکوت کامل، مطلوب نیست.

در آینده، خودروها شاید دارای «پروفایل شنیداری شخصی» باشند که متناسب با خلق‌وخو تغییر کند. صدای تهویه، ارتعاش صندلی یا حتی واکنش مواد به دما می‌تواند هماهنگ تنظیم شود. تجربهٔ رولزرویس نشان داد که صدای محیطی می‌تواند همانند نور یا دما، یک متغیر طراحی کلیدی باشد.

بنابراین پروژهٔ گوست، فقط دربارهٔ یک خودرو نبود بلکه دربارهٔ آیندهٔ رابطهٔ انسان و ماشین بود؛ جایی که فناوری برای آرامش روان کار می‌کند نه فقط سرعت یا قدرت.

خلاصه

رولزرویس گوست ۲۰۲۰ ابتدا با هدف خلق آرام‌ترین کابین جهان طراحی شد اما سکوت مطلق، سرنشینان را سردرگم کرد. بیش از ۲۲۰ پوند عایق صوتی باعث شده بود هر نویزی حذف شود تا حدی که حتی نفس کشیدن دیگران محسوس بود. مهندسان با درک این مشکل، تصمیم گرفتند صداهایی ملایم و هماهنگ ایجاد کنند تا مغز انسان در آرامش طبیعی باقی بماند. این تغییر، آغاز عصر «مهندسی احساسی» در طراحی خودروهای لوکس شد. گوست نشان داد که سکوت، همانند نور یا دما، باید متعادل باشد. نتیجهٔ نهایی، خودرویی شد که درونش صدا نیست اما احساس زندگی هست.

سؤالات رایج (FAQ)

۱. آیا واقعاً سکوت مطلق در رولزرویس گوست باعث ناراحتی سرنشینان شد؟
بله. گزارش‌های رسمی شرکت و رسانه‌های خودرویی تأیید کردند که سکوت بیش از حد موجب سردرگمی برخی سرنشینان شد و مهندسان برای رفع آن اقدام کردند.

۲. چطور مهندسان این مشکل را برطرف کردند؟
با افزودن صدای هماهنگ میان اجزای داخلی خودرو و ایجاد زمزمه‌ای پیوسته که گوش انسان آن را طبیعی تلقی می‌کند.

۳. آیا این طراحی فقط مخصوص رولزرویس است؟
در حال حاضر بله، اما تجربهٔ آن الهام‌بخش برندهای دیگر در خودروهای برقی و لوکس شده است.

۴. چه مقدار مواد عایق صوتی در گوست استفاده شد؟
حدود ۲۲۰ پوند مواد مختلف در بدنه، شیشه‌ها، تایرها و فضای داخلی برای جذب صدا به‌کار رفت.

۵. هدف نهایی از این طراحی چه بود؟
ایجاد تعادل میان سکوت و هارمونی شنیداری تا کابین خودرو به فضایی آرام اما زنده تبدیل شود.

دکتر علیرضا مجیدی

پزشک، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک»

دکتر علیرضا مجیدی، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک».
با بیش از ۲۰ سال نویسندگی «ترکیبی» مستمر در زمینهٔ پزشکی، فناوری، سینما، کتاب و فرهنگ.
باشد که با هم متفاوت بیاندیشیم!