تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا MRI یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های غیرتهاجمی برای ارزیابی ستون فقرات محسوب می‌شود. ستون فقرات شامل مهره‌ها، دیسک‌های بین‌مهره‌ای، رباط‌ها، نخاع و بافت‌های نرم پیرامونی است که آسیب یا بیماری‌های مختلف می‌توانند عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهند. MRI با توانایی نمایش بافت‌های نرم و ساختارهای آناتومیک با دقت بالا، نقش مهمی در تشخیص بیماری‌ها، برنامه‌ریزی درمان و پایش نتایج درمان ایفا می‌کند.

اصول فیزیکی MRI
MRI بر اساس اصل مغناطیس هسته‌ای و رفتار پروتون‌ها در میدان مغناطیسی قوی عمل می‌کند. وقتی بدن در معرض میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد، پروتون‌های هیدروژن در بافت‌های مختلف بدن با نرخ‌های متفاوتی جذب و آزاد می‌شوند. این تفاوت در پاسخ‌های بافتی، امکان ایجاد تصاویر با وضوح بالا و تفکیک بافتی مناسب را فراهم می‌کند. سیگنال‌های دریافت شده از پروتون‌ها توسط کامپیوتر پردازش شده و تصاویر مقطعی از ستون فقرات تولید می‌شود.

کاربردهای MRI در ستون فقرات
MRI ستون فقرات کاربردهای متنوعی دارد که از تشخیص آسیب‌های حاد گرفته تا ارزیابی بیماری‌های مزمن را شامل می‌شود. مهم‌ترین کاربردها شامل بررسی دیسک‌های بین‌مهره‌ای، نخاع، ریشه‌های عصبی، رباط‌ها، مفاصل بین‌مهره‌ای و بافت‌های نرم پیرامونی است. این روش همچنین برای شناسایی تومورها، عفونت‌ها، التهابات و بیماری‌های دژنراتیو مفید است.

روش‌های تصویربرداری و تکنیک‌های مختلف
MRI ستون فقرات با استفاده از چندین تکنیک تصویربرداری انجام می‌شود که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند.

تصویربرداری توالی T1
توالی T1 یکی از پرکاربردترین توالی‌ها برای بررسی ساختارهای آناتومیک ستون فقرات است. این توالی سیگنال بالایی از چربی‌ها و استخوان‌های اسفنجی می‌دهد و بافت‌های نرم مانند عضلات و نخاع را با کنتراست مناسب نشان می‌دهد. از مزایای این توالی می‌توان به نمایش دقیق آناتومی مهره‌ها و ارزیابی تغییرات ساختاری دیسک‌ها اشاره کرد.

تصویربرداری توالی T2
توالی T2 بیشتر برای تشخیص مایعات و تغییرات التهابی استفاده می‌شود. در این توالی مایعات مانند آب، مایع مغزی نخاعی و تورم‌های بافتی سیگنال بالایی دارند، در حالی که ساختارهای چربی نسبت به آن سیگنال کمتری نشان می‌دهند. این ویژگی باعث می‌شود T2 برای تشخیص فتق دیسک، آبسه، ادم و آسیب‌های حاد نخاع مناسب باشد.

تصویربرداری STIR و FLAIR
توالی STIR (Short Tau Inversion Recovery) برای سرکوب سیگنال چربی و برجسته کردن مایعات و التهاب استفاده می‌شود. این تکنیک برای ارزیابی تروما، ادم استخوان و ضایعات التهابی بسیار مفید است. توالی FLAIR (Fluid Attenuated Inversion Recovery) در تصویربرداری مغز بیشتر کاربرد دارد اما در برخی شرایط ستون فقرات نیز برای کاهش سیگنال مایع مغزی نخاعی و مشاهده بهتر ضایعات نخاعی استفاده می‌شود.

تصویربرداری با گادولینیوم
تزریق ماده حاجب گادولینیوم در MRI به تشخیص ضایعات فعال کمک می‌کند. این ماده در نواحی دارای اختلال خونرسانی یا التهاب بیشتر جذب می‌شود و به پزشک اجازه می‌دهد تا مناطق آسیب‌دیده، تومورها و عفونت‌ها را با دقت بیشتری شناسایی کند. این تکنیک در تشخیص تومورهای نخاعی، مننژیت، آبسه و بیماری‌های التهابی ستون فقرات اهمیت ویژه دارد.

تصویربرداری عملکردی و پیشرفته
تکنیک‌های پیشرفته MRI شامل تصویربرداری عملکردی، Diffusion Weighted Imaging و MR Spectroscopy هستند. این روش‌ها به پزشکان اطلاعات بیشتری درباره تغییرات متابولیکی، جریان مایع مغزی نخاعی و وضعیت سلول‌های عصبی می‌دهند. برای مثال DWI می‌تواند آسیب‌های حاد نخاع را حتی قبل از تغییرات ساختاری شناسایی کند.

مزایای MRI در مقایسه با سایر روش‌ها
MRI نسبت به رادیوگرافی ساده و CT مزایای قابل توجهی دارد. مهم‌ترین ویژگی آن توانایی نمایش بافت‌های نرم بدون استفاده از اشعه یونیزان است. همچنین امکان تصویربرداری در چندین سطح و زاویه مختلف، تشخیص دقیق بیماری‌های نخاع و ریشه‌های عصبی، و ارزیابی ضایعات پیچیده ستون فقرات را فراهم می‌کند.

محدودیت‌ها و چالش‌ها
با وجود مزایای زیاد، MRI محدودیت‌هایی نیز دارد. هزینه بالا، زمان طولانی تصویربرداری، حساسیت به حرکات بیمار و محدودیت برای افرادی که دارای دستگاه‌های فلزی یا ایمپلنت هستند از جمله این محدودیت‌هاست. همچنین تفسیر تصاویر نیاز به تجربه بالینی و تخصصی دارد و در برخی شرایط نیاز به ترکیب با سایر روش‌های تصویربرداری مانند CT و رادیوگرافی دارد.

تکنیک‌های تصویربرداری اختصاصی برای بخش‌های مختلف ستون فقرات

MRI گردن
تصویربرداری MRI گردن به ارزیابی مهره‌های گردنی، دیسک‌ها، رباط‌ها و نخاع گردنی می‌پردازد. این تکنیک برای تشخیص دیسک‌های فتق شده، تنگی کانال نخاعی، تومورها و آسیب‌های حاد ناشی از ضربه بسیار مفید است. توالی‌های T1، T2 و STIR اغلب به صورت ترکیبی برای به دست آوردن تصویر کامل استفاده می‌شوند.

MRI قفسه سینه
در ناحیه قفسه سینه، ارزیابی مهره‌های صدری، دیسک‌ها و بافت‌های نرم پیرامونی اهمیت دارد. تصویربرداری در این بخش به دلیل حرکات تنفسی و کوچک بودن کانال نخاعی نسبت به نواحی دیگر، نیازمند تکنیک‌های دقیق و زمان‌بندی مناسب است. MRI قفسه سینه برای تشخیص تومورها، متاستاز، عفونت‌ها و آسیب‌های تروماتیک کاربرد دارد.

MRI کمر
MRI کمر رایج‌ترین نوع MRI ستون فقرات است. این روش برای ارزیابی دیسک‌های بین‌مهره‌ای، مفاصل بین‌مهره‌ای، ریشه‌های عصبی و نخاع کمری استفاده می‌شود. تصویربرداری در این ناحیه به تشخیص دیسک‌های فتق شده، تنگی کانال نخاعی، استئوآرتریت و آسیب‌های ناشی از فشار کمک می‌کند.

MRI لگن و ساکرال
تصویربرداری ساکرال و لگن به ارزیابی بخش تحتانی ستون فقرات و اتصال آن به لگن می‌پردازد. این ناحیه برای تشخیص بیماری‌های دژنراتیو، تومورها، عفونت‌ها و اختلالات التهابی مفصل ساکروایلیاک اهمیت دارد. MRI در این بخش به دلیل وضوح بالای بافت‌های نرم، اطلاعات ارزشمندی برای برنامه‌ریزی درمان ارائه می‌دهد.

نتیجه‌گیری
MRI ستون فقرات یک ابزار قدرتمند و غیرتهاجمی برای تشخیص و ارزیابی بیماری‌ها و آسیب‌های مختلف ستون فقرات است. این روش با توانایی نمایش دقیق بافت‌های نرم و ساختارهای پیچیده ستون فقرات، جایگاه ویژه‌ای در پزشکی نوین دارد. استفاده از تکنیک‌های متنوع MRI، از توالی‌های پایه تا روش‌های پیشرفته عملکردی، به پزشکان امکان می‌دهد تشخیص دقیق‌تر و درمان مؤثرتری ارائه دهند. با وجود محدودیت‌هایی مانند هزینه و حساسیت به حرکات، مزایای MRI در بهبود کیفیت مراقبت‌های پزشکی و کاهش نیاز به روش‌های تهاجمی بسیار چشمگیر است.