پژوهشی جدید با استفاده از تلسکوپ جیمز وب (JWST)، شش سیاره‌ی سرگردان را کشف کرده که بدون هیچ ستاره‌ای در فضای بین‌ستاره‌ای به‌طور آزاد و رها حرکت می‌کنند. این سیارات که در محیط زیبای یک سحابی ستاره‌ساز در صورت فلکی برساووش (Perseus) قرار دارند، پژوهشگران را به بررسی دوباره فرآیند تشکیل ستارگان تش.یق می‌کنند.

آدام لانگ‌ولد (Adam Langeveld) از دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید: «اگر یک جسم شبیه به مشتری جوان وجود داشته باشد، آیا ممکن است تحت شرایط مناسب به یک ستاره تبدیل شود؟ این پرسش زمینه‌ای مهم برای درک فرآیندهای تشکیل ستاره و سیاره است.»

ستارگان معمولاً از طریق فرایند «بالا به پایین» (top-down) شکل می‌گیرند؛ به این صورت که یک توده در یک ابر متراکم از گرد و غبار و گاز تحت تأثیر گرانش فشرده می‌شود و با جمع‌آوری توده بیشتری از دیسک موادی که دور آن می‌چرخد، آن‌قدر فشار و حرارت در مرکز آن بالا می‌رود که هم‌جوشی هیدروژن آغاز می‌شود.

از سوی دیگر، سیارات معمولاً از طریق فرآیند «پایین به بالا» (bottom-up) تشکیل می‌شوند؛ از موادی که پس از تشکیل ستاره باقی می‌ماند. در این حالت، توده‌های مواد به‌طور الکتروستاتیکی و سپس گرانشی به یکدیگر می‌چسبند و در نهایت به اندازه‌ای ماده جمع می‌کنند که یک هسته و گوشته‌ی متفاوت شکل می‌گیرد.

مرز بین این دو روش تشکیل همچنان نامشخص است و این همان پرسشی است که پژوهشگران را به سمت بررسی سحابی NGC 1333 در برساووش سوق داده است. این سحابی منطقه‌ای پر از خوشه‌های ستاره‌ای جوان است که به‌تازگی از گازهای درون خود تشکیل شده‌اند.

ری جایاواردانا (Ray Jayawardhana) از دانشگاه جانز هاپکینز بیان می‌کند: «ما از حساسیت بی‌نظیر تلسکوپ وب در طول‌موج‌های فورسرخ استفاده کردیم تا به دنبال کم‌نورترین اعضای یک خوشه‌ی ستاره‌ای جوان بگردیم و به یک پرسش بنیادی در نجوم پاسخ دهیم: چقدر می‌توان یک جسم را سبک کرد و آن را شبیه به یک ستاره درآورد؟»

تلسکوپ جیمز وب شش جسم بین پنج تا ده برابر جرم مشتری را مشاهده کرده است که تیم لانگ‌ولد گمان می‌کند این اجسام از طریق فروپاشی گرانشی تشکیل شده‌اند. این اجسام دارای دیسک‌های موادی بودند که شبیه به ستارگان نوزاد در مقیاسی کوچک‌تر هستند.

مشاهدات پژوهشگران نشان می‌دهد که طبیعت می‌تواند اجسام با جرم سیاره‌ای را به دست‌کم دو روش مختلف تولید کند: از طریق انقباض یک ابر گاز و گرد و غبار، همان‌طور که ستارگان شکل می‌گیرند و یا در دیسک‌های گاز و غبار اطراف ستارگان جوان، مانند مشتری در منظومه‌ی شمسی خودمان.

اگرچه تلسکوپ جیمز وب به اندازه‌ای حساس است که می‌تواند اجسام کوچک‌تری را نیز شناسایی کند، پژوهشگران هیچ جهان سرگردانی با جرمی کمتر از پنج برابر مشتری نیافتند. این موضوع نشان می‌دهد که احتمالاً این جرم، نقطه‌ی گسست است و سیارات با جرم کمتر باید از طریق فرآیند تجمع هسته‌ای (core accretion) شکل بگیرند.

یافته‌های این پژوهشگران نشان می‌دهد که این اجسام در جهان فراوان هستند و ممکن است ۱۰ درصد از کل اجسام موجود در خوشه‌ی مورد مطالعه را تشکیل دهند. این کشف مرز بین ستارگان و سیارات و همچنین سیارات و قمرهای آنها را واضح‌تر کرده و به امکان شکل‌گیری سیستم‌های سیاره‌ای کوچک اشاره دارد.

الکساندر شولتز (Aleks Scholz) از دانشگاه سنت اندروز در بریتانیا می‌گوید: «این اجسام کوچک با جرم‌هایی مشابه سیارات غول‌پیکر ممکن است خود بتوانند سیارات خود را تشکیل دهند. این ممکن است یک مهد کودک از یک سیستم سیاره‌ای مینیاتوری باشد که در مقیاسی بسیار کوچکتر از منظومه‌ی شمسی ما قرار دارد.»

منبع