تنگی کانال نخاعی وضعیتی است که در آن فضای موجود در کانال نخاعی، که اعصاب نخاع و طناب نخاعی از آن عبور می‌کنند، به دلایل مختلفی تنگ‌تر می‌شود. این باریک شدن می‌تواند فشار قابل توجهی بر اعصاب وارد کرده و منجر به علائمی مانند درد، ضعف عضلانی و بی‌حسی شود. ستون فقرات انسان به سه قسمت گردن، قفسه سینه و کمر تقسیم می‌شود، اما تنگی کانال نخاعی بیشتر در ناحیه گردن و کمر مشاهده می‌شود.

علائم تنگی کانال نخاعی

علائم تنگی کانال نخاعی به شدت و محل بروز آن بستگی دارد. در ناحیه گردن، علائمی همچون درد مداوم گردن، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها و بازوها، و حتی مشکلات تعادلی ممکن است رخ دهد. این درد گاهی به شانه‌ها و انگشتان نیز انتشار می‌یابد. در موارد شدیدتر، فرد ممکن است دچار مشکلات ادراری و دفع مدفوع شود که نشان از فشار زیاد بر اعصاب نخاعی دارد.

در ناحیه کمر، علائم بیشتر به شکل درد مزمن یا متناوب در کمر و دردی که به باسن، ران و پاها گسترش می‌یابد، بروز می‌کند. این درد معمولاً به‌عنوان درد سیاتیک شناخته می‌شود. افراد ممکن است با بی‌حسی، ضعف عضلانی در پاها، و کاهش دامنه حرکتی روبه‌رو شوند. در برخی موارد، تنگی کانال نخاعی در این ناحیه می‌تواند منجر به کاهش توانایی انجام کارهای روزمره شود.

دلایل تنگی کانال نخاعی

یکی از شایع‌ترین علل تنگی کانال نخاعی پیری و فرسایش طبیعی بدن است. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای تمایل دارند آب خود را از دست دهند و ضعیف شوند که باعث تحلیل فضای بین مهره‌ها و باریک شدن کانال نخاعی می‌شود. علاوه بر این، آرتروز، که نوعی بیماری دژنراتیو مفاصل است، می‌تواند موجب تشکیل زائده‌های استخوانی شود و فشاری به اعصاب وارد کند.

همچنین، فتق دیسک که به معنای بیرون‌زدگی دیسک‌های بین مهره‌ای است، می‌تواند بر کانال نخاعی فشار آورده و باعث باریک شدن آن شود. در مواردی نادرتر، تومورها یا آسیب‌های ناشی از تصادفات نیز ممکن است به باریک شدن این کانال منجر شوند. بیماری‌های التهابی مانند اسپوندیلیت انکیلوزان نیز می‌توانند به ایجاد التهاب و تنگ شدن کانال نخاعی بیانجامند.

انواع تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی در دو نوع اصلی تقسیم‌بندی می‌شود: تنگی کانال گردنی و تنگی کانال کمری.

• در تنگی کانال گردنی، فشار بر اعصاب نخاعی در ناحیه گردن وارد می‌شود که می‌تواند منجر به درد گردن، مشکلات حرکتی و حتی علائم پیچیده‌تری مانند ضعف عضلانی و از دست دادن تعادل شود.
• در تنگی کانال کمری، فضای کانال در ناحیه پایین کمر باریک می‌شود و این وضعیت می‌تواند درد سیاتیک و ضعف عضلانی در پاها ایجاد کند. این نوع تنگی معمولاً باعث مشکلات در حرکت و درد در پایین کمر می‌شود که حتی به پاها گسترش می‌یابد.

روش‌های تشخیص

تشخیص تنگی کانال نخاعی به منظور شناسایی علت دقیق علائم و ارزیابی شدت بیماری از طریق روش‌های متنوعی در کلینیک درد انجام می‌شود. این فرایند شامل معاینه فیزیکی، بررسی تاریخچه بیمار، و استفاده از تصویربرداری‌های پزشکی و آزمایش‌های تخصصی است. در ادامه، به توضیح روش‌های مختلف تشخیص تنگی کانال نخاعی می‌پردازیم:

۱. معاینه بالینی و تاریخچه بیمار

اولین گام در تشخیص تنگی کانال نخاعی، بررسی دقیق علائم بیمار و انجام معاینه فیزیکی توسط پزشک است. پزشک از بیمار در مورد شدت و مدت زمان علائم، موقعیت درد و سایر مشکلات عصبی مانند ضعف عضلانی، بی‌حسی یا مشکلات حرکتی سؤال می‌کند.

در معاینه بالینی، پزشک از تست‌هایی برای ارزیابی قدرت عضلات، دامنه حرکتی و رفلکس‌های عصبی استفاده می‌کند. این معاینه می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا اعصاب نخاعی تحت فشار هستند یا خیر.

۲. تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray)

اشعه ایکس یکی از اولین و ساده‌ترین روش‌های تصویربرداری است که برای بررسی وضعیت ستون فقرات استفاده می‌شود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا تغییرات استخوانی، مانند تشکیل زائده‌های استخوانی (اسپوندیلوز) یا کاهش فضای بین مهره‌ها را شناسایی کنند. اگرچه اشعه ایکس نمی‌تواند بافت‌های نرم مانند دیسک‌ها و اعصاب را نشان دهد، اما می‌تواند نشانه‌هایی از تغییرات ساختاری و استخوانی مرتبط با تنگی کانال نخاعی ارائه دهد.

۳. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

MRI یکی از دقیق‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای تشخیص تنگی کانال نخاعی است. این روش از امواج مغناطیسی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویر دقیق از بافت‌های نرم، دیسک‌های بین مهره‌ای و اعصاب استفاده می‌کند. MRI به پزشکان امکان می‌دهد تا هرگونه فشار بر نخاع، آسیب دیسک‌ها، یا تغییرات در رباط‌ها و عضلات اطراف نخاع را شناسایی کنند. به دلیل دقت بالای آن، MRI معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر تشخیص استفاده می‌شود.

۴. سی تی اسکن (CT scan)

سی تی اسکن نیز یک روش تصویربرداری است که از چندین تصویر اشعه ایکس برای تهیه تصاویر سه‌بعدی از ستون فقرات استفاده می‌کند. این روش به‌ویژه برای بررسی دقیق‌تر استخوان‌ها و ساختارهای اطراف ستون فقرات مفید است. گاهی پزشکان از سی تی اسکن همراه با میلوگرافی استفاده می‌کنند، که در آن ماده حاجب به کانال نخاعی تزریق می‌شود تا تصویر بهتری از نخاع و اعصاب در سی تی اسکن به‌دست آید.

5. الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی

اگر پزشک مشکوک باشد که علائم بیمار ناشی از آسیب به اعصاب نخاعی است، از تست‌های الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی استفاده می‌کند. در این تست‌ها، فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا اعصاب به‌درستی کار می‌کنند یا تحت فشار قرار دارند. این تست‌ها می‌توانند به شناسایی میزان آسیب به اعصاب و بررسی عملکرد آن‌ها کمک کنند.

۷. تست دامنه حرکتی و ارزیابی عملکرد

پزشک درد ممکن است از تست‌هایی استفاده کند که شامل ارزیابی دامنه حرکتی و بررسی توانایی بیمار در انجام حرکات مختلف است. این تست‌ها می‌توانند نشان‌دهنده وجود تنگی کانال نخاعی باشند، زیرا در این بیماران حرکات خاص ممکن است با درد یا محدودیت همراه باشد. ارزیابی عملکرد روزانه نیز می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که تا چه حد این بیماری بر زندگی روزمره فرد تأثیر گذاشته است.

درمان‌های غیرجراحی

درمان تنگی کانال نخاعی به شدت علائم و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. در بیشتر موارد، پزشکان ابتدا روش‌های محافظه‌کارانه را پیشنهاد می‌کنند که شامل داروها، فیزیوتراپی، تزریق استروئیدها و استفاده از وسایل حمایتی می‌باشد.

داروهایی مانند ضد التهاب‌های غیر استروئیدی (NSAIDs) معمولاً به‌منظور کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. در مواردی که درد شدیدتر باشد، داروهای قوی‌تری تجویز می‌شود. فیزیوتراپی نیز می‌تواند به تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی کمک کند. فیزیوتراپیست‌ها با استفاده از تمرینات تقویتی و کششی و همچنین روش‌های ماساژ درمانی، می‌توانند علائم تنگی کانال نخاعی را تسکین دهند.

همچنین، در برخی موارد پزشک ممکن است تزریق استروئیدها را برای کاهش التهاب در ناحیه کانال نخاعی تجویز کند. این روش معمولاً به‌عنوان یک راه‌حل موقت استفاده می‌شود. علاوه بر این، استفاده از کمربندهای حمایتی می‌تواند به کاهش فشار بر ستون فقرات و بهبود وضعیت بیمار کمک کند.

درمان‌های جراحی

اگر درمان‌های غیرجراحی موثر نباشند و علائم بیمار تشدید شوند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند. روش‌های جراحی برای تنگی کانال نخاعی متنوع هستند و شامل لامینکتومی، دیسککتومی و فیوژن مهره‌ای می‌شوند.

در لامینکتومی، بخشی از لامینا (قسمت پشتی مهره) برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای نخاع فراهم شود. این روش به کاهش فشار بر نخاع کمک می‌کند. در دیسککتومی، قسمت بیرون زده دیسک که بر نخاع فشار وارد کرده است برداشته می‌شود. در موارد شدیدتر، ممکن است فیوژن مهره‌ای انجام شود که در آن دو یا چند مهره به هم جوش داده می‌شوند تا حرکت در آن‌ها محدود شود و فشار بر نخاع کاهش یابد.

پیشگیری و راه‌های مراقبت

یکی از روش‌های موثر برای پیشگیری از تنگی کانال نخاعی، حفظ وزن مناسب و ورزش منظم است. ورزش‌های تقویتی مانند ورزش های ویلیامز که به بهبود عضلات کمر و شکم کمک می‌کنند، می‌توانند فشار روی ستون فقرات را کاهش دهند. همچنین، اجتناب از حرکات تکراری و بار سنگین نیز می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این مشکل کمک کند. تغذیه سالم و غنی از کلسیم و ویتامین D نیز می‌تواند در حفظ سلامت استخوان‌ها و دیسک‌ها موثر باشد.

سخن آخر

تنگی کانال نخاعی یک اختلال شایع است که می‌تواند به علائم ناتوان‌کننده‌ای مانند درد، ضعف عضلانی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. با این حال، با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های مختلف درمانی مانند داروها، فیزیوتراپی و جراحی، می‌توان این بیماری را به‌خوبی مدیریت کرد. به‌علاوه، تمرینات منظم، مدیریت استرس و حفظ شیوه زندگی سالم می‌توانند به پیشگیری و کاهش شدت علائم کمک کنند.