هر دونده‌ای عاشق پوشیدن یک جفت کفش نو است، اما پرسش اینجاست که هرچند وقت یک‌بار باید کفش‌های دویدن خود را تعویض کنیم؟ توصیه رایج این است که کفش‌ها باید پس از ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر تعویض شوند، اما این توصیه بر چه اساسی استوار است و آیا شواهد علمی آن را تایید می‌کنند؟

دلایل علمی تعویض کفش‌های دویدن

تحقیقات مرتبط با دوام کفش‌ها از دو منبع اصلی استفاده می‌کنند. نخست، آزمایش‌های شبیه‌سازی که به طور مصنوعی شرایطی مشابه دویدن را ایجاد می‌کنند و دوم، بررسی تجربیات دونده‌هایی که کفش‌ها را به مدت طولانی در دنیای واقعی استفاده کرده‌اند. این تحقیقات اغلب روی مواد و ساختار کفش تمرکز دارند، اما فاکتورهای مهم‌تری برای دوندگان، مانند راحتی، عملکرد و کاهش خطر آسیب‌دیدگی وجود دارند.

به جای اینکه یک پاسخ کلی برای تعداد کیلومترهای استفاده از کفش ارائه شود، بهتر است دوندگان به نشانه‌های شخصی که بسته به نوع کفش و هدف آن متفاوت است، توجه کنند.

سه نشانه اصلی برای تعویض کفش‌های دویدن

دوندگان معمولاً به دلایل زیر کفش‌های خود را تعویض می‌کنند:

• احساس می‌کنند عملکردشان تحت تأثیر قرار گرفته است.
• به خاطر ناراحتی‌هایی که کفش‌ها ایجاد می‌کنند، دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند یا احتمال آن وجود دارد.
• کفش‌ها دیگر راحت نیستند یا مانند گذشته احساس خوبی نمی‌دهند.

عملکرد و تأثیر آن بر نیاز به تعویض کفش

برخی از ویژگی‌های مواد کفش می‌توانند به بهبود کارایی دویدن کمک کنند، اما با استفاده طولانی‌مدت از کفش، این ویژگی‌ها کاهش می‌یابند. این موضوع در کفش‌های مخصوص دویدن با صفحات کربنی (Carbon Fiber Plates) که توسط دوندگان نخبه استفاده می‌شود، بیشتر مشهود است. این کفش‌ها با داشتن فوم میانی انعطاف‌پذیر و صفحه‌ای مقاوم، به ذخیره و بازگشت انرژی کمک می‌کنند. بسیاری از دوندگان این کفش‌ها را فقط برای روزهای مسابقه استفاده می‌کنند و پس از طی مسافت کمتری آن‌ها را تعویض می‌کنند.

تحقیقات موجود نشان می‌دهند که این کفش‌ها به بهبود عملکرد کمک می‌کنند، اما طول عمر واقعی آن‌ها مشخص نیست. یک تحقیق در سال ۲۰۲۰ نشان داد که در کفش‌های نایک پگاسوس (Nike Pegasus)، کاهش چشمگیری در اقتصاد دویدن پس از ۲۴۰ کیلومتر استفاده مشاهده شده است و این کاهش پس از ۳۲۰ کیلومتر به طور قابل‌توجهی بیشتر شد. این نتایج نشان می‌دهد اگر به دنبال رکورد شخصی هستید، بهتر است کفش‌های مسابقه‌ای خود را تازه نگه دارید و در مسافت‌های طولانی از آن‌ها کمتر استفاده کنید.

آسیب‌دیدگی یا ناراحتی در حین دویدن

رابطه بین ساییدگی کفش و خطر آسیب‌دیدگی به طور کامل مشخص نیست و شواهد موجود در این زمینه متناقض هستند. یک مطالعه نشان داد دوندگانی که از چند جفت کفش به صورت متناوب استفاده می‌کنند، کمتر از کسانی که فقط یک جفت کفش استفاده می‌کنند، دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند. این نتایج حاکی از آن است که استفاده مداوم از یک جفت کفش با کیلومترهای بالا ممکن است خطر آسیب‌دیدگی را افزایش دهد. این دوندگان به طور متوسط ۳۲۰ کیلومتر با یک جفت کفش دویده بودند، در حالی که دوندگان با چند جفت کفش به طور میانگین فقط ۲۰۰ کیلومتر با هر جفت طی کرده بودند.

راحتی و نقش آن در تعویض کفش

راحتی و تناسب کفش دویدن از مهم‌ترین عوامل برای دوندگان است.جلوگیری از مشکلات ناشی از کفش‌های نامناسب اهمیت ویژه‌ای دارد.

اکثر دوندگان روی پاشنه خود فرود می‌آیند و فشردگی مکرر فوم میانی کفش می‌تواند باعث سفت شدن آن شود، حتی پس از ۱۶۰ کیلومتر دویدن. اما طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۷، دوندگان تغییر قابل‌توجهی در میزان نرمی پاشنه پس از ۱۶۰ کیلومتر احساس نکردند. حتی پس از ۶۴۰ کیلومتر، تنها حدود ۳ درصد تغییر در احساس نرمی گزارش شد. این موضوع نشان می‌دهد که تغییرات در احساس راحتی کفش به طور تدریجی اتفاق می‌افتند و تا زمانی که به یک حد مشخص نرسد، ممکن است اهمیت زیادی برای دوندگان پیدا نکند.

این آستانه برای هر فرد و هر کفش متفاوت است، اما تحقیقات نشان می‌دهند زمانی که کاهش راحتی به حدود ۱۰ درصد می‌رسد، دوندگان آن را معنادار می‌دانند.

زمان تعویض کفش: یک راهنمای عملی

در نهایت، پاسخ دقیقی برای تعیین زمان تعویض کفش‌های دویدن وجود ندارد و ممکن است بسیاری از دوندگان تعداد کیلومترهای دقیق استفاده از کفش خود را دنبال نکنند. بهترین توصیه این است که کفش‌های مخصوص مسابقه را زیر ۲۴۰ کیلومتر تعویض کنید، از چند جفت کفش برای تمرینات منظم استفاده کنید و به محض احساس کاهش قابل توجه در راحتی، به فکر تعویض آن‌ها باشید.