اگرچه انتخاب‌های ما در زمینه رژیم غذایی و ورزش تأثیر زیادی بر وزن بدن دارند، اما ژن‌های ما نیز نقش اساسی در نحوه ذخیره و سوزاندن چربی ایفا می‌کنند. دانشمندان اخیراً موفق به شناسایی ۱۴ ژن موسوم به «ژن‌های لاغری» شده‌اند که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر نحوه کاهش وزن افراد در واکنش به ورزش داشته باشد.

بررسی نقش ژنتیک در کاهش وزن

در پژوهشی که توسط محققان دانشگاه‌های اسکس (University of Essex) و اینجلیا راسکین (Anglia Ruskin University) در بریتانیا انجام شد، ۳۸ داوطلب در رده سنی ۲۳ تا ۴۰ سال مورد آزمایش قرار گرفتند. این افراد به دو گروه تقسیم شدند: گروه کنترل و گروهی که تحت تمرینات ورزشی قرار گرفتند. اعضای گروه تمرینات ورزشی به مدت هشت هفته و هر هفته سه بار در بازه‌های زمانی ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دویدن شرکت کردند. محققان با هدف بررسی تفاوت‌های ژنتیکی در روند کاهش وزن، این افراد را مورد آزمایش قرار دادند.

بر اساس فرضیه اولیه، پژوهشگران انتظار داشتند که پس از هشت هفته تمرینات استقامتی، کاهش وزن در تمامی شرکت‌کنندگان مشاهده شود، اما پیش‌بینی کردند که میزان کاهش وزن در افراد متفاوت خواهد بود و این تفاوت‌ها می‌تواند تا حدی ناشی از تفاوت‌های ژنتیکی باشد. همان‌طور که انتظار می‌رفت، افرادی که تحت تمرینات ورزشی قرار داشتند، وزن کم کردند. با این حال، میزان کاهش وزن بین افراد بسیار متفاوت بود و این تفاوت تنها نمی‌توانست به تفاوت در میزان تمرینات نسبت داده شود.

شناسایی ژن‌های تأثیرگذار بر کاهش وزن

پژوهشگران با انجام آزمایشات DNA موفق به شناسایی متغیرهای ژنتیکی‌ای شدند که در افرادی که بیشترین کاهش وزن را تجربه کردند، بیشتر وجود داشتند. آن‌ها ۱۴ ژن خاص را شناسایی کردند که مستقیماً با کاهش وزن بیشتر مرتبط بودند. افرادی که بیشترین تعداد این ژن‌ها را داشتند، به طور متوسط ۵ کیلوگرم وزن از دست دادند، در حالی که افرادی که تعداد کمتری از این ژن‌ها را داشتند یا اصلاً در طی برنامه وزن از دست ندارند، به طور متوسط ۲ کیلوگرم کمتر لاغر شدند.

یکی از ژن‌های کلیدی که توسط محققان شناسایی شد، ژن PPARGC1A بود که مسئول تولید پروتئین PGC-1-a است. این پروتئین در سلول‌های بدن نقش مهمی در مدیریت انرژی ایفا می‌کند و در افرادی که بیشترین کاهش وزن را پیدا کردند، به میزان بیشتری وجود داشت. تحلیل‌ها نشان داد که ترکیب متغیرهای ژنتیکی و تمرینات ورزشی می‌تواند تا ۶۲ درصد از تفاوت در میزان کاهش وزن در گروه ورزش را توضیح دهد.

اهمیت ژنتیک در مدیریت وزن

نتایج این تحقیق و سایر مطالعات مشابه نشان می‌دهد که تلاش برای دستیابی به وزن سالم و حفظ آن برای هر فرد متفاوت است و ممکن است نیاز به رویکردهای شخصی‌سازی‌شده داشته باشد. با این حال، محققان تأکید کردند که ژنتیک تنها یک عامل از مجموعه عوامل تأثیرگذار بر کاهش وزن است و بدون تلاش و تغییر در سبک زندگی، حتی بهترین ژن‌ها نیز نمی‌توانند به تنهایی مؤثر باشند. برای مدیریت وزن، همچنان نیاز به تلاش و انجام تمرینات ورزشی منظم و پیروی از رژیم غذایی مناسب وجود دارد.

پیوند ژنتیک و سلامت روان

یکی از یافته‌های جالب این پژوهش، ارتباط برخی از ژن‌های شناسایی‌شده با هوش و سلامت روان است. پنج مورد از ژن‌های شناسایی‌شده در این تحقیق نه تنها با کاهش وزن، بلکه با هوش و سلامت روان، از جمله افسردگی، مرتبط هستند. مطالعات نشان می‌دهند که ارتباط پیچیده‌ای بین افسردگی و چاقی وجود دارد و عوامل ژنتیکی می‌توانند در هر دو نقش داشته باشند. این یافته نشان می‌دهد که ممکن است دلایل زیستی مشترکی در ارتباط بین چاقی و اختلالات روانی مانند افسردگی وجود داشته باشد.

نقش کلیدی ژن‌ها در کاهش وزن

با وجود تأثیر ژنتیک بر کاهش وزن، پژوهشگران تأکید دارند که تغییرات سبک زندگی همچنان نقش اساسی در این روند دارند. هنری چونگ (Henry Chung)، دانشمند علوم ورزشی از دانشگاه اسکس، می‌گوید: «این تحقیق برخی از ژن‌های مهمی که با کاهش وزن مرتبط هستند را شناسایی کرد، اما باید به خاطر داشته باشیم که بدون تغییرات در سبک زندگی و انجام تمرینات ورزشی، این ژن‌ها نمی‌توانند به طور کامل پتانسیل خود را نشان دهند. به عبارت دیگر، ژن‌ها به تنهایی نمی‌توانند باعث کاهش وزن شوند، بلکه ترکیبی از ژنتیک، تمرینات ورزشی و تغذیه مناسب است که به نتیجه مطلوب منجر می‌شود.»

این تحقیق نشان داد که ژن‌ها می‌توانند نقشی کلیدی در نحوه واکنش بدن به تمرینات ورزشی و کاهش وزن داشته باشند. با این حال، بدون تغییرات در سبک زندگی و انجام تمرینات ورزشی منظم، تأثیر این ژن‌ها به‌طور کامل نمایان نمی‌شود. به علاوه، ارتباط بین ژن‌ها و سلامت روان نیز نشان می‌دهد که ممکن است رابطه‌ای پیچیده‌تر بین کاهش وزن، سلامت جسمی و روانی وجود داشته باشد که نیازمند پژوهش‌های بیشتر است. این یافته‌ها همچنین می‌تواند به توسعه برنامه‌های کاهش وزن شخصی‌سازی‌شده بر اساس ویژگی‌های ژنتیکی هر فرد کمک کند.