سندرم ربکا به حالتی اشاره دارد که فرد دچار حسادت شدید و غیرمنطقی نسبت به روابط گذشته شریک عاطفی خود می‌شود. این سندرم که با ظهور شبکه‌های اجتماعی و دسترسی آسان به اطلاعات گذشته افراد شدت یافته، می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات جدی در روابط عاطفی و حتی فروپاشی آنها شود. نام این سندرم از رمان «ربکا» نوشته دافنه دو موریه (Daphne du Maurier) گرفته شده است، که در آن شخصیت اصلی درگیر رقابت بیهوده با همسر سابق شریک زندگی‌اش می‌شود.

دلایل ریشه‌ای سندرم ربکا

طبق تحقیقات انجام شده، از جمله مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ توسط دانشگاه «برن (Bern)» در سوئیس انجام شد، ریشه‌های این نوع حسادت به دوران کودکی بازمی‌گردد. افرادی که در کودکی تجربه بی‌توجهی عاطفی یا محبت ناپایدار از سوی والدین یا مراقبان خود داشته‌اند، در بزرگسالی تمایل بیشتری به بروز حسادت در روابط عاطفی دارند. این افراد به دلیل اینکه در کودکی احساس ترک شدن و عدم امنیت عاطفی را تجربه کرده‌اند، ناخودآگاه در روابط خود به دنبال بازسازی شرایط مشابه می‌گردند.

از طرف دیگر، افرادی که در کودکی روابط عاطفی امن‌تری با والدین و مراقبان خود داشته‌اند، تمایل کمتری به بروز حسادت دارند و در روابط عاطفی‌شان اعتماد بیشتری به شریک زندگی خود دارند.

تأثیرات سندرم ربکا بر روابط عاطفی

سندرم ربکا نه تنها می‌تواند باعث ایجاد حسادت غیرمنطقی شود، بلکه ممکن است به رفتارهای کنترل‌گرانه و مداخله‌گرانه در روابط نیز منجر شود. فردی که از این سندرم رنج می‌برد، ممکن است مداوم به گذشته شریک زندگی خود فکر کند و حتی به جستجوی اطلاعات در شبکه‌های اجتماعی درباره شریک سابق بپردازد. این رفتارها می‌تواند باعث ایجاد تنش و ناراحتی در رابطه شود و حتی در صورت تداوم منجر به جدایی و فروپاشی رابطه گردد.

دکتر لوئیز گادارد-کراولی، روانشناس، این پدیده را ناشی از مقایسه مداوم با افرادی می‌داند که اغلب استانداردهای غیرواقعی دارند. در دنیای امروز، با ظهور شبکه‌های اجتماعی، افراد به‌راحتی می‌توانند گذشته‌های یکدیگر را مشاهده کنند، که این موضوع به‌ویژه برای افرادی که دارای روحیه حساس و حسود هستند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

راه‌های پیشگیری و مقابله با سندرم ربکا

پیشگیری و گریز از سندرم ربکا نیازمند کار بر روی اعتماد به نفس و اعتماد در روابط عاطفی است. برای کاهش حسادت نسبت به گذشته شریک زندگی، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

1. افزایش خودآگاهی: فرد باید به احساسات خود توجه کند و بفهمد که حسادت ناشی از ترس از دست دادن است. شناخت این احساسات و یافتن دلایل آن‌ها، اولین گام برای مقابله با این مشکل است.
2. بهبود اعتماد به نفس: بسیاری از افرادی که دچار سندرم ربکا هستند، از اعتماد به نفس پایین رنج می‌برند. افزایش اعتماد به نفس و کار بر روی خود باعث می‌شود که فرد کمتر به مقایسه خود با دیگران بپردازد.
3. تقویت اعتماد در رابطه: یکی از مهم‌ترین عوامل در مقابله با سندرم ربکا، ایجاد و تقویت اعتماد در روابط است. گفتگو با شریک زندگی و اطمینان از تعهد او به رابطه می‌تواند به کاهش احساسات منفی کمک کند.
4. دوری از شبکه‌های اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به تقویت حسادت و رفتارهای مقایسه‌ای دامن بزنند. محدود کردن استفاده از این شبکه‌ها و تمرکز بر روی ارتباط واقعی با شریک زندگی می‌تواند مفید باشد.
5. مراجعه به مشاور یا روانشناس: در موارد شدید، مراجعه به یک مشاور یا روانشناس می‌تواند کمک‌کننده باشد. درمان‌های شناختی-رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy – CBT) و گفتگو درمانی می‌توانند به افراد کمک کنند تا الگوهای منفی فکری و رفتاری خود را تغییر دهند.

شخصیت و سندرم ربکا

بر اساس مدل پنج عامل بزرگ شخصیت، افرادی که دارای سطوح بالایی از روان‌نژندی (Neuroticism) هستند، بیشتر به حسادت و بروز رفتارهای وسواسی دچار می‌شوند. این افراد به دلیل ناپایداری عاطفی و اضطراب، به راحتی تحت تأثیر تهدیدات خیالی قرار می‌گیرند و رفتارهای منفی از خود نشان می‌دهند. از طرف دیگر، افرادی که دارای ویژگی‌های شخصیتی مانند سازگاری و باز بودن هستند، به دلیل اعتماد بیشتر به شریک زندگی خود، کمتر به مقایسه با دیگران می‌پردازند و احساسات حسادت را کمتر تجربه می‌کنند.