پیشرفت‌های فناوری در پزشکی امکان تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف را با روش‌های کم‌تهاجمی فراهم کرده است. رادیولوژی مداخله‌ای، آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی از جمله روش‌های پیشرفته در این حوزه هستند که برای تشخیص و درمان بیماری‌های عروقی و سایر اختلالات استفاده می‌شوند. در این مقاله، این روش‌ها به‌طور علمی و کامل توضیح داده شده‌اند.
1. رادیولوژی مداخله‌ای
الف) تعریف
رادیولوژی مداخله‌ای (Interventional Radiology – IR) یک شاخه تخصصی از رادیولوژی است که با استفاده از تصاویر پزشکی (مانند اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی یا اولتراسوند) برای انجام درمان‌های کم‌تهاجمی استفاده می‌شود.
ب) کاربردها
- درمان بیماری‌های عروقی:
- آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری.
- درمان آنوریسم.
- درمان سرطان:
- امبولیزاسیون تومورها (تزریق مواد شیمیایی یا رادیواکتیو برای بستن عروق تغذیه‌کننده تومور).
- رادیوفریکوئنسی (RF) یا مایکروویو ابلیشن برای تخریب تومورها.
- درمان انسداد مجاری صفراوی و ادراری:
- جایگذاری استنت برای رفع انسداد.
- درمان فیبروم‌های رحمی:
- امبولیزاسیون شریان رحمی.
- درمان ترومبوز:
- تجزیه یا برداشتن لخته‌های خون.
ج) مزایا
- کم‌تهاجمی بودن و نیاز کمتر به جراحی باز.
- کاهش خطر عوارض و دوره نقاهت کوتاه‌تر.
- انجام تحت بی‌حسی موضعی یا آرام‌بخشی.
د) عوارض احتمالی
- خونریزی یا عفونت در محل ورود کاتتر.
- واکنش آلرژیک به مواد حاجب.
- آسیب به عروق یا اندام‌های مجاور.
2. آنژیوگرافی
الف) تعریف
آنژیوگرافی (Angiography) روشی تصویربرداری است که برای مشاهده رگ‌های خونی و تشخیص اختلالات عروقی به کار می‌رود. این روش با تزریق مواد حاجب و استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود.
ب) کاربردها
- تشخیص بیماری‌های عروقی:
- انسداد یا تنگی عروق.
- آنوریسم.
- بیماری‌های عروق کرونری قلب.
- تشخیص و برنامه‌ریزی درمانی:
- قبل از انجام آنژیوپلاستی یا جراحی عروقی.
- تشخیص خونریزی‌های داخلی:
- مانند خونریزی گوارشی یا خونریزی مغزی.
ج) فرآیند انجام
- تزریق ماده حاجب:
- از طریق کاتتر وارد شده به شریان یا ورید.
- تصویربرداری:
- با استفاده از فلوروسکوپی (اشعه ایکس) تصاویر رگ‌ها گرفته می‌شود.
- تحلیل تصاویر:
- پزشک وضعیت عروق را برای تشخیص و تصمیم‌گیری درمان بررسی می‌کند.
د) مزایا
- دقت بالا در تشخیص بیماری‌های عروقی.
- امکان انجام هم‌زمان درمان (در آنژیوگرافی درمانی).
هـ) عوارض احتمالی
- خونریزی یا کبودی در محل ورود کاتتر.
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب.
- آسیب به عروق یا عفونت (نادر).
3. آنژیوپلاستی
الف) تعریف
آنژیوپلاستی (Angioplasty) یک روش درمانی کم‌تهاجمی است که برای باز کردن عروق تنگ یا مسدود استفاده می‌شود. این روش معمولاً با جایگذاری یک استنت (فنر فلزی) همراه است.
ب) کاربردها
- بیماری عروق کرونری:
- باز کردن شریان‌های مسدود در قلب.
- بیماری عروق محیطی:
- درمان تنگی عروق در پاها، کلیه‌ها یا مغز.
- آنژیوپلاستی کاروتید:
- برای درمان تنگی شریان‌های کاروتید که به مغز خون‌رسانی می‌کنند.
ج) فرآیند انجام
- دسترسی به شریان:
- کاتتر از طریق شریان ران یا بازو وارد می‌شود.
- تزریق ماده حاجب:
- برای مشاهده دقیق ناحیه تنگی.
- باد کردن بالون:
- بالونی که در نوک کاتتر قرار دارد باد شده و تنگی رگ باز می‌شود.
- جایگذاری استنت:
- استنت برای باز نگه داشتن رگ در جای خود قرار می‌گیرد.
د) مزایا
- بازگرداندن جریان خون طبیعی.
- کاهش علائمی مانند درد قفسه سینه (آنژین) یا لنگیدن پا.
- کاهش نیاز به جراحی باز.
هـ) عوارض احتمالی
- آسیب به رگ یا تشکیل لخته.
- خونریزی یا کبودی در محل ورود کاتتر.
- احتمال تنگی مجدد (Restenosis) در رگ درمان‌شده.
و) مراقبت‌های پس از آنژیوپلاستی
- استراحت مطلق به مدت 24 ساعت.
- مصرف داروهای رقیق‌کننده خون طبق تجویز پزشک.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین به مدت چند هفته.
مقایسه روش‌ها
| ویژگی | رادیولوژی مداخله‌ای | آنژیوگرافی | آنژیوپلاستی |
| هدف | درمان بیماری‌ها به‌صورت کم‌تهاجمی | تشخیص اختلالات عروقی | باز کردن عروق تنگ یا مسدود |
| روش انجام | با هدایت تصویربرداری و ابزار خاص | تزریق ماده حاجب و تصویربرداری | استفاده از بالون و استنت |
| دوره نقاهت | کوتاه | بسیار کوتاه | کوتاه |
| عوارض احتمالی | خونریزی، عفونت، آسیب عروقی | واکنش به ماده حاجب، خونریزی | تشکیل لخته، تنگی مجدد |
نتیجه‌گیری
رادیولوژی مداخله‌ای، آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی ابزارهای قدرتمندی در تشخیص و درمان بیماری‌های عروقی هستند. رادیولوژی مداخله‌ای امکان درمان کم‌تهاجمی بسیاری از بیماری‌ها را فراهم می‌کند. آنژیوگرافی روشی دقیق برای تشخیص اختلالات عروقی است و آنژیوپلاستی نیز یک درمان موثر برای بازگرداندن جریان خون به بافت‌ها محسوب می‌شود. انتخاب روش مناسب بسته به شرایط بیمار و نظر پزشک متخصص انجام می‌شود.
source