از دوران باستان تا به امروز، مو و ناخن به‌عنوان نمادهایی از هویت فردی، جایگاه اجتماعی و حتی وضعیت سلامت شناخته شده‌اند. در بسیاری از فرهنگ‌ها، موهای بلند و ناخن‌های مرتب به نشانه‌هایی از زیبایی و شکوه تعبیر شده‌اند. در مقابل، کوتاهی یا نامرتب بودن آن‌ها گاهی بیانگر بی‌توجهی به ظاهر یا سطح اجتماعی پایین‌تر بوده است.

با این حال، در دنیای مدرن، اهمیت مراقبت از مو و ناخن‌ها به ابزاری برای بیان شخصیت و سلیقه فردی تبدیل شده است. در دوران قرنطینه‌های ناشی از کووید-۱۹، بسیاری از ما متوجه شدیم که مراقبت‌های آرایشی و پیرایش مو و ناخن چقدر بر روحیه و اعتمادبه‌نفس تأثیرگذار است. حتی سلبریتی‌هایی مانند تیلور سوئیفت (Taylor Swift) نیز مجبور شدند دست به قیچی شوند و خودشان موهایشان را کوتاه کنند.

اما اگر روزی تصمیم بگیریم همه این مراقبت‌ها را کنار بگذاریم و اجازه دهیم موها و ناخن‌ها به‌طور طبیعی رشد کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟ پاسخ ساده است؛ آن‌ها همچنان به رشد خود ادامه خواهند داد.

مو و ناخن چگونه رشد می‌کنند؟

ترکیب ساختاری مو و ناخن؛ کراتین (Keratin)، عنصر اصلی زیبایی
هر دو، مو و ناخن، عمدتاً از ماده‌ای به نام کراتین (Keratin) ساخته شده‌اند که نوعی پروتئین سخت است. این ماده نه‌تنها ساختار محکمی به آن‌ها می‌بخشد، بلکه به حفاظت از لایه‌های زیرین پوست کمک می‌کند.

رشد ناخن؛ از ریشه تا نوک انگشت
ناخن‌ها از سلول‌های ویژه‌ای به نام سلول‌های ماتریکس (Matrix Cells) در ریشه ناخن، زیر پوست، رشد می‌کنند. این سلول‌ها به‌طور پیوسته تقسیم می‌شوند و سلول‌های قدیمی را به سمت جلو می‌رانند.

بستر ناخن (Nail Bed)، همان سطح صاف و صورتی‌رنگ زیر ناخن، سرشار از رگ‌های خونی است و به تغذیه و رشد آن کمک می‌کند. به همین دلیل است که ناخن‌ها نسبت به آسیب‌ها حساس‌اند و گاهی در اثر کمبود تغذیه دچار شکنندگی می‌شوند.

رشد مو؛ سفری از ریشه تا نوک تار
رشد مو نیز از سلول‌های ماتریکس آغاز می‌شود که در پایه فولیکول مو (Hair Follicle) قرار دارند. فولیکول‌ها مانند کیسه‌هایی عمل می‌کنند که ریشه مو را احاطه کرده‌اند و برای تغذیه و محافظت از آن طراحی شده‌اند.

در پایه فولیکول، پیاز مو (Hair Bulb) قرار دارد که در آن ساختار حیاتی دیگری به نام پاپیلا (Papilla) وجود دارد. پاپیلا با تأمین خون و مواد مغذی به سلول‌ها، فرآیند رشد را تنظیم می‌کند.

همچنین، فولیکول‌ها دارای غدد چربی هستند که مو را نرم و مرطوب نگه می‌دارند. یک عضله کوچک به نام عضله راست‌کننده مو (Arrector Pili) هم به این فولیکول متصل است که در سرما باعث ایستادن موها و ایجاد حالت «سیخ شدن» می‌شود.

رشد پیوسته ناخن در مقابل چرخه‌های رشد مو

یکی از تفاوت‌های اساسی بین رشد ناخن و مو، نوع الگوی رشد آن‌ها است. در حالی که ناخن‌ها به‌طور مداوم رشد می‌کنند، موها چرخه‌های رشد پیچیده‌تری را پشت سر می‌گذارند.

مراحل رشد مو شامل:

• مرحله آناژن (Anagen): دوره رشد فعال که بین ۲ تا ۸ سال طول می‌کشد. در این مرحله، موها بلندتر و ضخیم‌تر می‌شوند.
• مرحله کاتاژن (Catagen): دوره انتقال که رشد در آن کند شده و حدود دو هفته به طول می‌انجامد.
• مرحله تلوژن (Telogen): دوره استراحت که رشد متوقف می‌شود و معمولاً ۲ تا ۳ ماه طول می‌کشد.
• مرحله اگزوژن (Exogen): مرحله ریزش که موهای قدیمی می‌ریزند و با موهای جدید جایگزین می‌شوند.

هر فولیکول این چرخه را ۱۰ تا ۳۰ بار طی می‌کند. نکته جالب اینجاست که تمام فولیکول‌های مو به‌طور همزمان وارد یک مرحله خاص نمی‌شوند، بنابراین همیشه مقداری از موها در حال رشد هستند.

چه عواملی باعث تفاوت سرعت رشد در افراد مختلف می‌شود؟

۱. ژنتیک؛ وراثت و ویژگی‌های منحصر به فرد
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سرعت رشد مو و ناخن تحت تأثیر ژنتیک قرار دارد. افرادی که در یک خانواده هستند، اغلب الگوهای رشد مشابهی دارند. حتی دوقلوهای همسان رشد ناخن و موی بسیار مشابهی دارند.

۲. سن؛ سرعت بیشتر در جوانی
در دوران جوانی، به دلیل متابولیسم (Metabolism) بالا و تقسیم سلولی سریع، رشد مو و ناخن سریع‌تر است. با افزایش سن، این روند کندتر می‌شود.

۳. تغییرات هورمونی؛ رشد سریع یا توقف موقت

• در دوران بارداری، افزایش هورمون‌ها باعث رشد سریع‌تر می‌شود.
• استرس و سطوح بالای کورتیزول (Cortisol) رشد را کند می‌کنند.
• یائسگی نیز می‌تواند به نازک شدن مو و شکنندگی ناخن‌ها منجر شود.

۴. تغذیه و مواد مغذی
مو و ناخن‌ها علاوه بر کراتین، از آب، چربی‌ها و مواد معدنی تشکیل شده‌اند که باید به‌طور مداوم تأمین شوند.

• کمبود آهن (Iron) و روی (Zinc) باعث ریزش مو و شکنندگی ناخن می‌شود.
• ویتامین‌های گروه B و پروتئین‌ها به رشد و استحکام ساختار آن‌ها کمک می‌کنند.

افسانه‌ها و واقعیت‌ها؛ آیا مو و ناخن پس از مرگ رشد می‌کنند؟

یکی از باورهای قدیمی و افسانه‌ای این است که مو و ناخن پس از مرگ همچنان رشد می‌کنند. این تصور احتمالاً از مشاهداتی ناشی شده که در آن پوست فرد متوفی به دلیل کم‌آبی جمع می‌شود و باعث می‌شود مو و ناخن بلندتر به نظر برسند.

با این حال، تحقیقات علمی نشان داده‌اند که رشد سلولی پس از مرگ متوقف می‌شود و این باور، تنها یک خطای دید است.

نتیجه‌گیری؛ مراقبت از مو و ناخن به‌عنوان نماد سلامت

مو و ناخن‌ها، علاوه بر اینکه بخشی از زیبایی ظاهری هستند، شاخص‌های مهمی از سلامت داخلی بدن محسوب می‌شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که رشد آن‌ها تحت تأثیر عواملی مانند ژنتیک، سن، هورمون‌ها و تغذیه قرار دارد.

اگرچه سرعت رشد در هر فرد متفاوت است، اما با تغذیه مناسب، کاهش استرس و مراقبت مستمر، می‌توان رشد آن‌ها را بهبود بخشید و از سلامت‌شان محافظت کرد.

بنابراین، به‌جای تمرکز صرف بر زیبایی ظاهری، باید به سلامت درونی توجه کنیم، زیرا موها و ناخن‌ها بازتابی از سلامت کلی بدن ما هستند. این مراقبت‌ها نه‌تنها احساس بهتری به ما می‌دهند، بلکه نشانه‌ای از احترام به خود و بدنمان هستند.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​