چرا بعضی افراد زودتر از دیگران پیر می‌شوند، حتی با سبک زندگی سالم؟ این سوالی است که دانشمندان سال‌ها به دنبال پاسخ آن بوده‌اند. برخی افراد با وجود داشتن تغذیه مناسب، ورزش منظم و پرهیز از عادت‌های ناسالم، نشانه‌های پیری زودرس مانند چین‌وچروک، افتادگی پوست و کاهش انرژی را تجربه می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی، استرس مزمن، تأثیرات محیطی و حتی ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند نقش مهمی در سرعت پیری داشته باشند. همچنین، برخی بیماری‌های خاموش و فرآیندهای التهابی در بدن می‌توانند باعث شوند که فرد زودتر از سن واقعی خود به نظر برسد. در برخی موارد، اختلال در ترمیم DNA و کوتاه شدن تلومرها، که وظیفه محافظت از سلول‌ها را دارند، روند پیری را تسریع می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که داشتن سبک زندگی سالم تنها یکی از عوامل مهم برای جلوگیری از پیری زودرس است، اما کافی نیست.

در ادامه، 10 دانستنی علمی درباره علل پیری زودرس در برخی افراد، حتی با وجود سبک زندگی سالم را بررسی می‌کنیم.

۱- ژنتیک می‌تواند سرعت پیری را در برخی افراد افزایش دهد

یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند باعث شود برخی افراد زودتر از دیگران پیر شوند، ویژگی‌های ژنتیکی آن‌ها است. ژن‌ها در تعیین سرعت کاهش کلاژن و الاستین، طول تلومرها و عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش حیاتی دارند. افرادی که سابقه خانوادگی پیری زودرس دارند، بیشتر در معرض کاهش انعطاف‌پذیری پوست، چین‌وچروک و مشکلات مرتبط با افزایش سن هستند. مطالعات نشان داده‌اند که ژن‌های مرتبط با استرس اکسیداتیو و التهاب می‌توانند بر روند پیری تأثیر بگذارند. همچنین، برخی افراد به‌طور ژنتیکی دارای تلومرهای کوتاه‌تر هستند، که باعث کاهش سرعت ترمیم سلولی و افزایش علائم پیری زودرس می‌شود. درحالی‌که نمی‌توان ژنتیک را تغییر داد، اما مدیریت استرس، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها و حفظ یک سبک زندگی متعادل می‌تواند اثرات منفی ژنتیک را کاهش دهد.

۲- استرس مزمن و اضطراب می‌توانند پیری را تسریع کنند

حتی اگر فردی رژیم غذایی سالمی داشته باشد و ورزش کند، استرس مزمن می‌تواند اثرات منفی شدیدی بر روند پیری داشته باشد. استرس بیش از حد موجب افزایش سطح هورمون کورتیزول در بدن می‌شود که باعث التهاب، آسیب به سلول‌ها و تخریب ساختار کلاژن پوست می‌شود. افرادی که دائماً تحت فشار روانی هستند، بیشتر دچار چین‌وچروک، کاهش کیفیت خواب و کاهش عملکرد سیستم ایمنی می‌شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که زندگی در شرایط استرس‌زا می‌تواند باعث کوتاه شدن تلومرها شود که نقش مهمی در محافظت از DNA و تأخیر در پیری دارند. همچنین، افرادی که اضطراب بالایی دارند، بیشتر در معرض اختلالات خواب، افزایش التهابات بدن و کاهش تولید هورمون‌های ضدپیری مانند ملاتونین و هورمون رشد هستند.

۳- التهاب‌های پنهان در بدن می‌توانند روند پیری را تسریع کنند

بسیاری از افراد که به‌ظاهر سالم هستند، ممکن است دچار التهاب‌های مزمن و پنهان در بدن باشند که باعث پیری زودرس می‌شود. این نوع التهاب‌ها که به آن‌ها التهاب سطح پایین (Chronic Low-grade Inflammation) گفته می‌شود، بدون علائم مشخص هستند اما می‌توانند به سلول‌های بدن آسیب برسانند. رژیم‌های غذایی حاوی قندهای فرآوری‌شده، چربی‌های ناسالم و مواد افزودنی شیمیایی می‌توانند موجب افزایش این نوع التهاب‌ها شوند، حتی اگر فرد سبک زندگی سالمی داشته باشد. همچنین، اختلال در عملکرد روده و عدم تعادل در باکتری‌های مفید دستگاه گوارش می‌تواند منجر به افزایش التهاب در سراسر بدن شود. یکی از نشانه‌های این مشکل احساس خستگی دائمی، مشکلات پوستی و کاهش انرژی با افزایش سن است.

۴- قرار گرفتن در معرض آلودگی و سموم محیطی می‌تواند پیری را تسریع کند

حتی اگر فردی سبک زندگی سالمی داشته باشد، اما در محیط‌های آلوده زندگی کند، ممکن است سریع‌تر از دیگران پیر شود. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، فلزات سنگین، مواد شیمیایی و اشعه UV می‌تواند باعث تخریب سلول‌های پوستی و تسریع پیری شود. رادیکال‌های آزاد تولیدشده از طریق آلودگی هوا باعث تجزیه کلاژن و الاستین در پوست شده و منجر به چین‌وچروک زودرس می‌شوند. همچنین، زندگی در شهرهای صنعتی و قرار گرفتن مداوم در معرض مواد شیمیایی مانند دود سیگار و آلاینده‌های محیطی، سطح استرس اکسیداتیو در بدن را افزایش می‌دهد. برای کاهش این اثرات، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و کاهش قرارگیری در معرض آلاینده‌ها توصیه می‌شود.

۵- کیفیت خواب پایین می‌تواند حتی در افراد سالم باعث پیری زودرس شود

یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند روند پیری را تسریع کند، خواب ناکافی یا بی‌کیفیت است. بدن هنگام خواب، فرایندهای ترمیمی خود را انجام داده و سلول‌های آسیب‌دیده را بازسازی می‌کند. کمبود خواب باعث افزایش سطح کورتیزول، کاهش تولید کلاژن و افزایش چین‌وچروک‌های پوستی می‌شود. همچنین، افرادی که دچار بی‌خوابی مزمن هستند، بیشتر در معرض التهاب‌های داخلی، ضعف سیستم ایمنی و کاهش عملکرد ذهنی قرار دارند. تحقیقات نشان داده‌اند که خواب کمتر از ۶ ساعت در شب می‌تواند باعث افزایش رادیکال‌های آزاد در بدن شده و فرآیند پیری را تسریع کند. بنابراین، داشتن خواب باکیفیت و به مقدار کافی یکی از مهم‌ترین راهکارهای حفظ جوانی و کاهش سرعت پیری است.

۶- تغییرات هورمونی می‌توانند روند پیری را تسریع کنند

یکی از عواملی که می‌تواند باعث پیری زودرس در برخی افراد شود، عدم تعادل در هورمون‌های کلیدی بدن است. کاهش تولید هورمون رشد، استروژن، تستوسترون و ملاتونین می‌تواند باعث کاهش انرژی، تحلیل عضلات و افزایش چین‌وچروک‌های پوستی شود. در زنان، کاهش سطح استروژن پس از یائسگی باعث کاهش تولید کلاژن و افتادگی پوست می‌شود. در مردان، کاهش تستوسترون می‌تواند باعث کاهش متابولیسم، افزایش چربی بدن و کاهش سطح انرژی شود. همچنین، افرادی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند، اغلب دچار پوست خشک، کم‌انرژی بودن و افزایش چین‌وچروک می‌شوند. تنظیم هورمون‌های بدن با تغذیه مناسب، کاهش استرس و فعالیت‌های فیزیکی متعادل می‌تواند به کاهش روند پیری کمک کند.

۷- برخی داروها می‌توانند روند پیری را تسریع کنند

مصرف طولانی‌مدت برخی داروها می‌تواند اثرات جانبی داشته باشد که منجر به پیری زودرس شود. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (استروئیدهای ضدالتهابی)، داروهای ضدافسردگی و برخی داروهای فشار خون می‌توانند باعث خشکی پوست، کاهش الاستیسیته و تحلیل عضلات شوند. برخی از داروها متابولیسم بدن را کند می‌کنند و باعث افزایش وزن و کاهش سطح انرژی می‌شوند. همچنین، برخی داروهای ضدآکنه و رتینوئیدها در بلندمدت می‌توانند حساسیت پوست را به نور خورشید افزایش داده و موجب پیری زودرس شوند. در چنین مواردی، مشورت با پزشک و جایگزین کردن داروهای ملایم‌تر می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند.

۸- قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی می‌تواند پیری پوست را افزایش دهد

تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که نور آبی منتشرشده از صفحه‌نمایش گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و کامپیوترها می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت پوست داشته باشد. این نوع نور می‌تواند باعث استرس اکسیداتیو شده و روند پیری پوست را تسریع کند. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آبی می‌تواند به تجزیه کلاژن و افزایش چین‌وچروک‌های زودرس منجر شود. همچنین، تحقیقات نشان داده‌اند که نور آبی می‌تواند چرخه خواب را مختل کند و باعث کاهش تولید ملاتونین، که یک هورمون ضدپیری است، شود. استفاده از فیلترهای نور آبی، محدود کردن استفاده از وسایل الکترونیکی در شب و استفاده از کرم‌های حاوی آنتی‌اکسیدان می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند.

۹- کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند نقش مهمی در پیری زودرس داشته باشد

برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی برای حفظ سلامت پوست، کاهش التهاب و جلوگیری از پیری ضروری هستند. کمبود ویتامین C می‌تواند باعث کاهش تولید کلاژن شده و پوست را مستعد چین‌وچروک کند. همچنین، کمبود ویتامین E و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌تواند باعث خشکی و کاهش انعطاف‌پذیری پوست شود. کمبود روی می‌تواند منجر به کاهش توانایی بدن در ترمیم بافت‌ها و کند شدن بازسازی سلولی شود. تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که دچار کمبود آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند سلنیوم و کوآنزیم Q10 هستند، بیشتر در معرض استرس اکسیداتیو و پیری زودرس قرار دارند. داشتن رژیم غذایی متعادل شامل سبزیجات، مغزها، ماهی و مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند.

۱۰- کیفیت روابط اجتماعی می‌تواند بر سرعت پیری تأثیر بگذارد

مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که دارای ارتباطات اجتماعی قوی و حمایت عاطفی مناسبی هستند، نسبت به افرادی که احساس تنهایی می‌کنند، کمتر دچار پیری زودرس می‌شوند. تنهایی و انزوا می‌توانند باعث افزایش سطح استرس، افسردگی و افزایش سطح کورتیزول شوند که روند پیری را تسریع می‌کند. برعکس، افرادی که روابط اجتماعی سالم و فعال دارند، معمولاً سطح استرس کمتری دارند و سیستم ایمنی قوی‌تری دارند. همچنین، تعاملات اجتماعی مثبت می‌توانند باعث افزایش ترشح هورمون‌هایی مانند اکسی‌توسین شوند که به کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کنند. در نتیجه، داشتن روابط دوستانه و خانوادگی پایدار می‌تواند به حفظ سلامت جسمی و ذهنی کمک کرده و از پیری زودرس جلوگیری کند.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​