آیا تا به حال شنیده‌اید که دو نفر دقیقاً یک رویای مشترک را تجربه کنند؟ تصور کنید که شما و دوستتان صبح از خواب بیدار شوید و متوجه شوید که هر دو خواب یکسانی دیده‌اید. این پدیده که به عنوان رویای مشترک شناخته می‌شود، یکی از عجیب‌ترین و مرموزترین جنبه‌های خواب و رؤیا است. رویای مشترک در فرهنگ‌های مختلف به عنوان نشانه‌ای از ارتباط ذهنی، قدرت‌های ماورایی یا حتی سفر روحی تفسیر شده است. اما آیا این فقط یک تصادف است یا توجیه علمی هم دارد. چه شبه‌دانش‌هایی در مورد آن وجود داشته.

در ادبیات و سینما نیز، این موضوع دستمایه داستان‌های علمی-تخیلی و رازآلود بسیاری بوده است.

۱- رویای مشترک در افسانه‌های کهن وجود دارد

در بسیاری از فرهنگ‌های باستانی، مفهوم رویای مشترک به عنوان نشانه‌ای از ارتباط روحی میان افراد مطرح شده است. در اساطیر یونانی، خدای خواب هیپنوس (Hypnos) و فرزندانش، مانند مرفئوس (Morpheus)، مسئول ارسال رؤیاها به انسان‌ها بودند و برخی رویاها را به افراد خاصی منتقل می‌کردند. در داستان‌های سرخپوستان آمریکایی، خواب‌ها وسیله‌ای برای برقراری ارتباط با اجداد و دریافت پیام‌های معنوی محسوب می‌شدند. همچنین، در شرق آسیا، بوداییان بر این باور بودند که برخی افراد توانایی ورود به خواب دیگران را دارند و این امر به قدرت‌های خاص ذهنی مربوط می‌شود.

۲- گزارش‌های مستند از تجربه رویای مشترک

با وجود اینکه رویای مشترک بیشتر در داستان‌ها دیده می‌شود، در دنیای واقعی هم نمونه‌های مستندی از آن گزارش شده است. یکی از معروف‌ترین موارد، مربوط به دو برادر دوقلو در انگلستان است که بارها گزارش کرده‌اند که دقیقاً یک خواب مشابه را تجربه کرده‌اند. همچنین، برخی زوج‌ها یا دوستان نزدیک نیز گفته‌اند که شب‌هنگام یک صحنه، یک حادثه یا حتی یک مکالمه خاص را در خواب دیده‌اند. دانشمندان این موضوع را به ارتباط عاطفی قوی و هماهنگی مغزی میان افراد نسبت می‌دهند.

۳- هم‌زمانی و تئوری یونگ در مورد رویای مشترک

کارل گوستاو یونگ (Carl Jung)، روانکاو مشهور، مفهوم ناخودآگاه جمعی (Collective Unconscious) را مطرح کرد که می‌تواند توضیحی برای پدیده رویای مشترک باشد. او معتقد بود که ذهن انسان‌ها از طریق یک شبکه نامرئی به یکدیگر متصل است و برخی تصاویر یا نمادها در رؤیاها ممکن است از این شبکه مشترک سرچشمه بگیرند. به گفته یونگ، این پدیده نشان‌دهنده وجود یک ضمیر ناخودآگاه جهانی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و ممکن است باعث شود افراد مختلف در شرایط مشابه، خواب‌های یکسانی ببینند.

۴- شبه‌علم: نقش امواج مغزی در هم‌زمانی رویاها

برخی معتقدند که هم‌زمانی در رؤیاها ممکن است به دلیل هماهنگی امواج مغزی (Brain Waves) میان افراد باشد. تحقیقات نشان داده است که مغز انسان هنگام خواب در فرکانس‌های خاصی فعالیت می‌کند و در بعضی موارد، این فرکانس‌ها می‌توانند در میان افرادی که ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، هماهنگ شوند. برخی روانشناسان پیشنهاد کرده‌اند که افراد در خواب ممکن است امواج مغزی همدیگر را دریافت کنند، به خصوص اگر در یک محیط مشابه بخوابند.

۵- فیلم‌ها و کتاب‌هایی که به رویای مشترک پرداخته‌اند

مفهوم رویای مشترک بارها در فیلم‌ها و کتاب‌های علمی-تخیلی مطرح شده است. یکی از معروف‌ترین فیلم‌ها در این زمینه Inception (۲۰۱۰) ساخته کریستوفر نولان است که ایده ورود به خواب دیگران و تأثیرگذاری بر ذهن آنها را بررسی می‌کند. همچنین، در سریال The OA نیز به موضوع رؤیاهای مشترک و ارتباط ذهنی میان افراد پرداخته شده است. از نظر ادبی، کتاب “The Lathe of Heaven” نوشته اورسولا لو گویین نیز نمونه‌ای از داستان‌هایی است که در آن خواب‌های یک فرد می‌توانند بر دنیای واقعی تأثیر بگذارند.

۶- خواب‌های هم‌زمان ممکن است نتیجه هم‌گام‌سازی حافظه باشند

تحقیقات نشان داده‌اند که حافظه افراد می‌تواند تحت تأثیر شرایط محیطی مشابه قرار گیرد و در نتیجه، خواب‌هایی که می‌بینند، شباهت‌هایی داشته باشد. اگر دو نفر در طول روز تجربیات یکسانی داشته باشند، ذهنشان هنگام پردازش این خاطرات در خواب، ممکن است تصاویر و مفاهیم مشابهی تولید کند. به همین دلیل، زوج‌ها یا دوستانی که زمان زیادی را با هم سپری می‌کنند، گاهی خواب‌های مشترک یا بسیار مشابهی گزارش می‌دهند. فرآیند تحکیم حافظه (Memory Consolidation) در خواب باعث می‌شود که مغز اطلاعات را مرور و سازماندهی کند. در این فرایند، اگر اطلاعات ورودی دو نفر شباهت زیادی داشته باشد، احتمال تجربه رویای مشترک افزایش می‌یابد. این پدیده در افرادی که در یک محیط کاری یا خانوادگی مشابه زندگی می‌کنند، بیشتر مشاهده شده است. مطالعاتی که روی دوقلوهای همسان انجام شده، نشان داده است که آن‌ها بیشتر از سایر افراد خواب‌های مشابهی دارند. یکی از دلایل این موضوع می‌تواند شباهت ساختارهای مغزی آن‌ها باشد که پردازش اطلاعات را به شیوه‌ای مشابه انجام می‌دهد. همچنین، استرس و هیجان‌های مشترک در طول روز می‌تواند الگوهای خواب و رؤیا را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، ذهن انسان با ترکیب تجربیات گذشته و احساسات مشترک، ممکن است تصاویری مشابه را در خواب بازسازی کند.

۷- هم‌زمانی چرخه‌های خواب و تأثیر آن بر رویای مشترک

مغز انسان در طول شب از چندین مرحله خواب عبور می‌کند که شامل خواب سبک، خواب عمیق و مرحله REM (Rapid Eye Movement) است. REM مهم‌ترین مرحله‌ای است که در آن بیشتر رؤیاها اتفاق می‌افتد و فعالیت مغزی در این مرحله مشابه بیداری است. اگر دو نفر چرخه خوابشان هم‌زمان باشد و هر دو در یک زمان خاص به مرحله REM برسند، احتمال تجربه خواب‌های مشابه افزایش پیدا می‌کند. تحقیقات نشان داده است که افرادی که در یک محیط مشترک می‌خوابند، مانند همسران یا هم‌اتاقی‌ها، اغلب ریتم خوابشان به مرور هماهنگ می‌شود. این هم‌زمانی چرخه خواب (Sleep Synchronization) می‌تواند باعث شود که مغز آن‌ها هم‌زمان درگیر پردازش اطلاعات مشابه شود. دانشمندان معتقدند که مغز در این مرحله ممکن است برخی نشانه‌های محیطی یا صداهای اطراف را دریافت و در قالب یک داستان رؤیایی پردازش کند. به عنوان مثال، اگر صدای خاصی در محیط وجود داشته باشد، هر دو نفر ممکن است آن را در خواب به شکل مشابهی تفسیر کنند. هم‌زمانی در خواب در دوقلوهای همسان، که الگوهای مغزی مشابهی دارند، بیشتر از سایر افراد دیده شده است. این پدیده می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی افراد خواب‌های نزدیک به هم یا حتی یکسان می‌بینند.

8- ارتباطات همدلی و تأثیرات نورون‌های آینه‌ای در خواب

نورون‌های آینه‌ای (Mirror Neurons) نوعی سلول‌های مغزی هستند که هنگام مشاهده یا تجربه یک احساس خاص فعال می‌شوند. این نورون‌ها باعث می‌شوند که انسان‌ها بتوانند احساسات یکدیگر را درک کرده و با آن‌ها همدلی کنند. دانشمندان بر این باورند که نورون‌های آینه‌ای می‌توانند در خواب نیز فعال باشند و باعث شوند که افراد تجربه‌های مشابهی داشته باشند. به عنوان مثال، اگر دو نفر قبل از خواب در مورد یک موضوع خاص صحبت کنند و احساسات مشابهی را تجربه کنند، مغز آن‌ها ممکن است این احساسات را در خواب پردازش کند و خواب‌های مشابهی ایجاد کند. این موضوع به ویژه در میان افرادی که رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند، مانند دوستان صمیمی یا اعضای خانواده، بیشتر دیده شده است. همچنین، در مطالعاتی که روی زوج‌هایی که مدت طولانی در کنار هم زندگی کرده‌اند انجام شده، مشخص شده است که آن‌ها اغلب خواب‌های مشابهی دارند. این پدیده ممکن است به دلیل تأثیر طولانی‌مدت همدلی و هماهنگی ذهنی باشد. تحقیقات نشان داده است که همدلی عاطفی می‌تواند فعالیت مغزی افراد را هماهنگ کند و این هماهنگی حتی در خواب ادامه یابد. بنابراین، نورون‌های آینه‌ای ممکن است یکی از دلایل علمی تجربه رویای مشترک باشند.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​