بیماری‌ها همیشه از طریق تماس مستقیم، هوا یا مایعات بدن منتقل نمی‌شوند، بلکه برخی از آن‌ها راه‌های انتقال عجیبی دارند که حتی تصور آن هم سخت است. برخی بیماری‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی از طریق حشرات، غذا، خاک، حتی تماس با سطوح خاص یا مسیرهای غیرمنتظره مانند لمس یک حیوان خاص منتقل می‌شوند. در برخی موارد، حتی آلاینده‌های زیست‌محیطی یا تعاملات غیرمستقیم بین گونه‌های مختلف جانوری می‌توانند عاملی برای شیوع بیماری باشند. برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها روش‌های خلاقانه‌ای برای بقا و انتشار پیدا کرده‌اند که آن‌ها را به تهدیدهای نامرئی اما قدرتمند برای سلامت انسان تبدیل کرده است.

۱- بیماری هاری – انتقال از طریق بزاق، اما نه فقط از گاز گرفتن!

هاری (Rabies) بیشتر به‌عنوان بیماری‌ای شناخته می‌شود که از طریق گاز گرفتن حیوانات آلوده منتقل می‌شود، اما در برخی موارد، حتی تماس بزاق آلوده با زخم باز یا غشاهای مخاطی (مانند چشم و دهان) می‌تواند ویروس را منتقل کند. مواردی ثبت شده که افراد بدون گاز گرفته شدن، تنها با لیسیده شدن توسط حیوان آلوده یا دست زدن به دهان و چشم پس از تماس با بزاق آلوده، به این بیماری مبتلا شده‌اند. حتی برخی مطالعات نشان داده‌اند که استنشاق ذرات معلق از غارهایی که خفاش‌های ناقل هاری در آن‌ها زندگی می‌کنند، ممکن است باعث انتقال ویروس شود. این روش‌های انتقال غیرمعمول نشان می‌دهد که ویروس هاری برای بقای خود به روش‌های مختلفی متوسل می‌شود و تنها یک راه مشخص برای ورود آن به بدن وجود ندارد. به همین دلیل، پس از هرگونه تماس مشکوک با حیوانات وحشی، واکسیناسیون ضروری است.

۲- سیاه‌زخم – بیماری‌ای که از طریق خاک هم منتقل می‌شود!

باکتری سیاه‌زخم (Anthrax)، که به نام باسیلوس آنتراسیس (Bacillus anthracis) شناخته می‌شود، معمولاً از طریق حیوانات علف‌خوار آلوده یا محصولات حیوانی (مانند پشم و چرم) منتقل می‌شود. اما این بیماری می‌تواند از طریق خاک نیز منتشر شود، زیرا اسپورهای مقاوم آن سال‌ها در محیط باقی می‌مانند. برخی از افرادی که در تماس با خاک آلوده یا بقایای حیوانات مبتلا بوده‌اند، بدون اینکه ارتباطی مستقیم با حیوان داشته باشند، دچار این بیماری شده‌اند. اسپورهای سیاه‌زخم می‌توانند از طریق استنشاق، تماس با پوست زخمی یا حتی مصرف غذای آلوده وارد بدن شوند. این بیماری، به‌ویژه در مناطق کشاورزی که حیوانات به‌طور طبیعی در معرض عفونت قرار دارند، بیشتر دیده می‌شود. به دلیل مقاومت بالای باکتری در برابر شرایط محیطی و پتانسیل استفاده‌ی آن به‌عنوان یک سلاح بیولوژیک، همواره یکی از بیماری‌های پرخطر محسوب می‌شود.

۳- بیماری “کورو” – بیماری‌ای که از طریق مراسم آیینی منتقل می‌شود!

بیماری کورو (Kuru) یکی از نادرترین بیماری‌های مغزی است که در گذشته در میان قبیله‌های خاصی در پاپوآ گینه نو شایع بود. علت اصلی این بیماری، خوردن بافت‌های مغزی افراد فوت‌شده در مراسم‌های آیینی بود که در بین برخی از قبایل محلی رواج داشت. این بیماری به‌وسیله‌ی پریون‌ها (Prions)، پروتئین‌های عفونی که ساختار غیرعادی دارند، منتقل می‌شود و باعث تخریب سیستم عصبی و بروز علائم وحشتناکی مانند لرزش شدید، زوال عقل و ناتوانی حرکتی می‌شود. نکته‌ی جالب اینجاست که کورو مشابه بیماری جنون گاوی (Mad Cow Disease) است که از طریق خوردن گوشت آلوده به پریون‌ها منتقل می‌شود. با توقف این مراسم‌ها، بیماری کورو تقریباً از بین رفت، اما همچنان یکی از مثال‌های عجیب و نادر برای انتقال بیماری از طریق آیین‌های فرهنگی و سنتی محسوب می‌شود.

۴- بیماری طاعون – از کک‌ها تا هوا!

طاعون (Plague) که عامل آن باکتری یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) است، ملقب به مرگ سیاه (Black Death) است و در قرون وسطی میلیون‌ها نفر را کشت. این بیماری بیشتر از طریق گاز گرفتن کک‌های آلوده منتقل می‌شود که از بدن جوندگان مانند موش‌ها و سنجاب‌ها تغذیه می‌کنند. اما آنچه بسیاری نمی‌دانند این است که برخی از انواع طاعون می‌توانند از طریق هوا نیز منتقل شوند. نوع طاعون ریوی (Pneumonic Plague)، که مستقیماً ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند از طریق عطسه و سرفه‌ی فرد مبتلا به دیگران سرایت کند. این ویژگی باعث شده که طاعون، علاوه بر یک بیماری منتقل‌شونده از طریق حشرات، یک بیماری با قابلیت سرایت تنفسی نیز محسوب شود. این امر موجب شد که در تاریخ، طاعون به‌سرعت در شهرها گسترش یابد و به یکی از مرگبارترین بیماری‌های شناخته‌شده تبدیل شود.

۵- مالاریا – انگل‌هایی که از بدن پشه به انسان سفر می‌کنند!

مالاریا (Malaria) یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های عفونی جهان است که توسط انگل‌های پلاسمودیوم (Plasmodium) ایجاد می‌شود و از طریق گاز گرفتن پشه‌ی آنوفل (Anopheles Mosquito) منتقل می‌شود. نکته‌ی جالب اینجاست که پشه‌ها خودشان عامل بیماری نیستند، بلکه فقط ناقل انگل محسوب می‌شوند. این انگل‌ها در بدن پشه رشد می‌کنند و در هنگام نیش زدن، به داخل جریان خون انسان منتقل می‌شوند. اما آنچه مالاریا را شگفت‌انگیز می‌کند، این است که برخی انگل‌های پلاسمودیوم می‌توانند ماه‌ها یا حتی سال‌ها در بدن فرد باقی بمانند بدون اینکه علائم بیماری ظاهر شود. این ویژگی به آن‌ها کمک می‌کند که در بدن میزبان مخفی بمانند و در شرایط مناسب دوباره فعال شوند. به همین دلیل، مالاریا هنوز یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای بهداشتی در مناطق گرمسیری جهان است.

۶- بیماری تب دره – بیماری‌ای که از طریق گرد و غبار منتقل می‌شود!

تب دره (Valley Fever) که عامل آن قارچ کوکسیدیوئیدس (Coccidioides) است، برخلاف بسیاری از بیماری‌های قارچی که از طریق تماس مستقیم یا بلعیدن منتقل می‌شوند، از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده سرایت می‌کند. این قارچ‌ها معمولاً در خاک مناطق خشک و بیابانی مانند جنوب غربی آمریکا و برخی از مناطق مکزیک زندگی می‌کنند. هنگامی که بادهای شدید یا فعالیت‌های عمرانی خاک را به هوا بلند می‌کنند، هاگ‌های قارچ وارد هوا شده و با تنفس، به ریه‌ی افراد نفوذ می‌کنند. در برخی افراد، این بیماری ممکن است علائمی شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا ایجاد کند، اما در موارد شدیدتر، عفونت قارچی می‌تواند به اندام‌های داخلی و حتی مغز گسترش یابد. تب دره معمولاً در مناطقی که خاک خشک و پر از گرد و غبار است، شیوع بیشتری دارد و کشاورزان، کارگران ساختمانی و افراد نظامی در این مناطق بیشتر در معرض خطر هستند. این بیماری نشان می‌دهد که گاهی اوقات تنها راه رفتن در یک منطقه آلوده می‌تواند باعث ابتلا به یک بیماری خطرناک شود، بدون آنکه فرد متوجه شود چگونه آلوده شده است.

۷- بیماری لاروهای‌ مهاجر پوستی‌ – انتقال از طریق شن‌های ساحلی

لاروهای‌ مهاجر پوستی‌ (Cutaneous Larva Migrans – CLM) که توسط لارو برخی کرم‌های قلاب‌دار (Hookworms) ایجاد می‌شود، از طریق تماس مستقیم با شن و ماسه‌ی آلوده به بدن انسان منتقل می‌شود. این انگل‌ها در دستگاه گوارش سگ‌ها و گربه‌های آلوده زندگی می‌کنند و تخم‌های خود را از طریق مدفوع در محیط دفع می‌کنند. در شرایط مناسب، این تخم‌ها در شن و ماسه‌ی گرم و مرطوب، مانند سواحل یا زمین‌های بازی شنی، به لارو تبدیل می‌شوند. اگر فردی با پای برهنه روی این مناطق راه برود یا روی شن‌های آلوده دراز بکشد، لاروها می‌توانند از طریق پوست وارد بدن شوند. در انسان، این انگل‌ها معمولاً در زیر پوست گیر می‌افتند و باعث ایجاد ضایعات پوستی خارش‌دار و قرمز می‌شوند که شبیه به مسیرهای مارپیچی هستند. این بیماری در مناطق استوایی و ساحلی که حیوانات بدون مراقبت‌های دامپزشکی رها شده‌اند، شایع‌تر است. جلوگیری از تماس مستقیم با شن‌های آلوده و استفاده از کفش در ساحل می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.

۸- بیماری لپتوسپیروز – از طریق آب‌های آلوده به ادرار حیوانات منتقل می‌شود

لپتوسپیروز (Leptospirosis) یک بیماری باکتریایی است که توسط باکتری لپتوسپیرا (Leptospira) ایجاد شده و از طریق آب آلوده به ادرار حیوانات ناقل مانند موش‌ها، سگ‌ها و گاوها منتقل می‌شود. این بیماری بیشتر در مناطق گرمسیری و مناطقی که بارندگی‌های شدید دارند شایع است، زیرا آب‌های راکد و گل‌آلود محل مناسبی برای انتقال باکتری هستند. افراد می‌توانند از طریق تماس با آب‌های آلوده، شنا در رودخانه‌های آلوده یا حتی نوشیدن آب تصفیه‌نشده، به این بیماری مبتلا شوند. همچنین، باکتری می‌تواند از طریق خراش‌های کوچک روی پوست یا حتی از طریق غشاهای مخاطی مانند چشم، بینی و دهان وارد بدن شود. علائم لپتوسپیروز شامل تب بالا، سردرد، درد عضلانی، زردی و در موارد شدید، نارسایی کلیوی و مننژیت است. این بیماری در میان ماهیگیران، کشاورزان، کارگران فاضلاب و افراد ماجراجو که در طبیعت کمپ می‌زنند، شایع‌تر است. مهم‌ترین راه پیشگیری از این بیماری، پرهیز از تماس با آب‌های آلوده و واکسیناسیون حیوانات خانگی و دام‌ها است.

۹- بیماری ناشی از “پریون‌ها” – انتقال از طریق خوردن بافت عصبی آلوده

بیماری‌های مرتبط با پریون‌ها (Prions)، مانند بیماری کروتزفلد-جاکوب (Creutzfeldt-Jakob Disease – CJD) و بیماری جنون گاوی (Mad Cow Disease)، یکی از عجیب‌ترین و مرگبارترین بیماری‌های مغزی هستند که از طریق پروتئین‌های غیرطبیعی و جهش‌یافته منتقل می‌شوند. این بیماری‌ها برخلاف عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، عامل ژنتیکی یا عفونی کلاسیک ندارند، بلکه از طریق تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی که باعث تخریب سلول‌های مغزی می‌شوند، گسترش می‌یابند. یکی از روش‌های انتقال این بیماری، خوردن بافت‌های مغزی یا نخاعی آلوده در حیوانات مبتلا است. این موضوع در بحران بیماری جنون گاوی در اروپا دیده شد که افراد با مصرف گوشت گاوهای آلوده، دچار نوع انسانی این بیماری شدند. بیماری‌های پریونی به دلیل دوره‌ی نهفتگی طولانی (گاهی بیش از ده سال) و نبود درمان مؤثر، بسیار خطرناک هستند. در برخی موارد، حتی تماس با ابزار جراحی آلوده به پریون‌ها نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری شود. به همین دلیل، استانداردهای سختگیرانه‌ای در زمینه‌ی فرآوری گوشت و جراحی‌های مغزی برای جلوگیری از انتقال این بیماری اعمال شده است.

۱۰- بیماری تریشینوز – انتقال از طریق گوشت نیم‌پز آلوده به انگل

تریشینوز (Trichinosis) یک بیماری انگلی است که توسط کرم تریشینلا اسپیرالیس (Trichinella Spiralis) ایجاد شده و از طریق خوردن گوشت نیم‌پز آلوده، به‌ویژه گوشت خوک، خرس، گراز وحشی و حتی برخی حیوانات دریایی منتقل می‌شود. این انگل‌ها پس از ورود به بدن، در دیواره‌ی روده تکثیر شده و سپس وارد جریان خون می‌شوند. در مراحل پیشرفته، لاروهای انگل به عضلات اسکلتی نفوذ کرده و باعث دردهای شدید عضلانی، التهاب و ضعف عمومی می‌شوند. در موارد شدید، عفونت می‌تواند به قلب و مغز آسیب برساند و حتی کشنده باشد. این بیماری بیشتر در مناطقی که گوشت شکار حیوانات وحشی به‌صورت سنتی مصرف می‌شود، شایع است. پختن کامل گوشت در دمای مناسب می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را به میزان زیادی کاهش دهد. در برخی کشورها، نظارت‌های بهداشتی بر روی فرآورده‌های گوشتی برای جلوگیری از شیوع این بیماری الزامی شده است.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​