تحقیقات جدید نشان داده‌اند که رفتارها و سبک زندگی در دوران کودکی می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت روان در دوران نوجوانی داشته باشند. این پژوهش طولی که در فنلاند انجام شده، به بررسی این موضوع پرداخته که آیا فعالیت بدنی، مدت زمان نشستن، کیفیت خواب و رژیم غذایی در کودکی می‌توانند بر سطح استرس و علائم افسردگی در نوجوانی تأثیر بگذارند.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که زمان زیاد استفاده از دستگاه‌های دیجیتال، به‌ویژه گوشی همراه، باعث افزایش سطح استرس و افسردگی در نوجوانی می‌شود. از طرف دیگر، فعالیت بدنی بیشتر در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند نقش محافظتی در برابر مشکلات روانی داشته باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که کنترل زمان استفاده از صفحه‌نمایش (Screen Time) (موبایل و تبلت و هر صفحه نمایشی) و تشویق به فعالیت بدنی از سنین پایین، راهکاری مؤثر برای کاهش مشکلات روانی نوجوانان است.

این تحقیق نشان می‌دهد که عادت‌های کودکی تأثیر شگرفی بر زندگی آینده فرد دارند. سبک زندگی بی‌تحرک، استفاده زیاد از تلفن همراه و کمبود فعالیت بدنی نه تنها بر سلامت جسمانی، بلکه بر بهزیستی روانی نیز تأثیر مستقیم دارد. آیا ممکن است که تغییر این رفتارها از کودکی، نوجوانان را در برابر افسردگی و اضطراب مقاوم‌تر کند؟

 اهمیت این پژوهش در سلامت روان نوجوانان

🔹 مشکلات افسردگی و اضطراب از جمله رایج‌ترین اختلالات روانی در نوجوانان و جوانان هستند.
🔹 مطالعات نشان داده‌اند که ۲۵ تا ۳۰ درصد نوجوانان در سراسر جهان با این مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
🔹 این اختلالات یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش کیفیت زندگی، کاهش عملکرد تحصیلی و افزایش مشکلات ارتباطی در نوجوانان هستند.
🔹 شناخت عوامل مؤثر بر سلامت روان و اقدام زودهنگام می‌تواند در کاهش این مشکلات و پیشگیری از اختلالات روانی در آینده تأثیر بسزایی داشته باشد.

 روش پژوهش

این تحقیق یک مطالعه طولی (Cohort Study) است که ۱۸۷ نوجوان فنلاندی را از دوران کودکی تا نوجوانی بررسی کرده است. اطلاعات اولیه بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ جمع‌آوری شد و پیگیری داده‌ها ۸ سال بعد (۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷) انجام شد.

📌 در این پژوهش، چهار عامل سبک زندگی مورد بررسی قرار گرفتند:
۱- فعالیت بدنی (Physical Activity – PA)
۲- مدت زمان نشستن (Sedentary Behavior – SB)
۳-  مدت و کیفیت خواب (Sleep Duration & Quality)
۴- کیفیت رژیم غذایی (Diet Quality)

✅ فعالیت بدنی و زمان استفاده از صفحه‌نمایش از طریق پرسشنامه ارزیابی شدند.
✅ مدت و کیفیت خواب، شدت فعالیت بدنی و زمان نشستن از طریق دستگاه‌های حرکتی و سنجش ضربان قلب بررسی شد.
✅ رژیم غذایی از طریق بررسی‌های ۴ روزه و «شاخص رژیم غذایی دریای بالتیک (Baltic Sea Diet Score)» ارزیابی شد.
✅ میزان استرس از طریق «مقیاس استرس ادراک‌شده کوهن (Cohen Perceived Stress Scale)» و علائم افسردگی از طریق «پرسشنامه افسردگی بک (Beck Depression Inventory)» اندازه‌گیری شد.

 یافته‌های کلیدی پژوهش

• استفاده زیاد از موبایل و کامپیوتر استرس و افسردگی را افزایش می‌دهد
• نوجوانانی که زمان بیشتری را صرف استفاده از موبایل و کامپیوتر کرده بودند، سطح استرس و افسردگی بیشتری داشتند.
•  استفاده زیاد از موبایل نه‌تنها باعث کاهش تعامل اجتماعی و افزایش انزوای فردی می‌شود، بلکه ذهن را درگیر اطلاعات بیش‌ازحد و اضطراب ناشی از مقایسه اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی می‌کند.
•  این اثر حتی بعد از در نظر گرفتن سایر عوامل مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی همچنان قوی باقی ماند.
• فعالیت بدنی نقش محافظتی در برابر استرس و افسردگی دارد
• نوجوانانی که در دوران کودکی فعالیت بدنی بیشتری داشتند، کمتر دچار استرس و افسردگی شدند.
• ورزش‌های نظارت‌شده (Supervised Exercise) بیشترین تأثیر را در کاهش علائم افسردگی نشان دادند.
• فعالیت بدنی می‌تواند از طریق افزایش ترشح اندورفین (هورمون شادی) و بهبود عملکرد شناختی، به تقویت سلامت روان کمک کند.
• نشستن طولانی‌مدت اثرات متفاوتی دارد، اما نوع آن مهم است
• نشستنی طولانی‌مدت همیشه تأثیر منفی ندارد، اما نوع فعالیت در هنگام نشستن اهمیت زیادی دارد.
• نشستن برای مطالعه یا فعالیت‌های آموزشی با افزایش استرس و افسردگی همراه نبود، اما نشستن طولانی‌مدت همراه با استفاده از موبایل و کامپیوتر باعث افزایش مشکلات روانی شد.
• کیفیت خواب مهم‌تر از مدت خواب است درحالی‌که تصور می‌شود خواب کوتاه باعث افسردگی می‌شود، این مطالعه نشان داد که کیفیت خواب از مدت آن مهم‌تر است. اگرچه نوجوانان مورد مطالعه به‌اندازه کافی می‌خوابیدند، اما کیفیت خواب برخی از آن‌ها پایین بود و این عامل می‌توانست بر سلامت روان آن‌ها تأثیر بگذارد.
• رژیم غذایی تأثیر مستقیمی بر سلامت روان نداشت  برخلاف برخی مطالعات قبلی، این پژوهش نشان داد که کیفیت رژیم غذایی ارتباط مستقیمی با افسردگی و استرس نداشت. یکی از دلایل احتمالی این نتیجه این است که شرکت‌کنندگان این مطالعه، به‌طور کلی رژیم غذایی متعادلی داشتند.

 نتیجه‌گیری و توصیه‌های کاربردی

✅ کاهش زمان استفاده از موبایل و کامپیوتر در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند سطح استرس و افسردگی را کاهش دهد.
✅ افزایش فعالیت بدنی، به‌ویژه ورزش‌های نظارت‌شده، یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت سلامت روان نوجوانان است.
✅ بهبود کیفیت خواب و مدیریت میزان استفاده از موبایل قبل از خواب می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت روان داشته باشد.
✅ ایجاد تعادل بین فعالیت بدنی، زمان نشستن، خواب و استفاده از دستگاه‌های دیجیتال کلید حفظ سلامت روان نوجوانان است.

 پیشنهادهایی برای والدین و مربیان

برنامه‌هایی برای کاهش استفاده از تلفن همراه و افزایش تعامل اجتماعی طراحی کنید.
کودکان و نوجوانان را به فعالیت‌های بدنی، ورزش و بازی‌های گروهی تشویق کنید.
برنامه‌های منظم خواب را برای نوجوانان تنظیم کنید و تأکید کنید که قبل از خواب از موبایل استفاده نکنند.

منبع: جاما