امروزه، خرید از سوپرمارکت‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خرید آنلاین به یک عادت همگانی تبدیل شده است. اما این تغییر در الگوی خرید ما، چه تأثیری بر سلامتمان داشته است؟ پژوهشی جهانی که در ۹۷ کشور انجام شده، نشان می‌دهد افزایش فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارتباط مستقیمی با افزایش خرید مواد غذایی ناسالم و رشد چاقی دارد.
طبق این تحقیق، طی ۱۵ سال گذشته، تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای به ازای هر ۱۰ هزار نفر، ۲۳.۶٪ افزایش یافته است. هرچند در کشورهای پردرآمد تعداد این فروشگاه‌ها بیشتر است، اما رشد سریع آن‌ها در کشورهای کم‌درآمد و متوسط باعث نگرانی شده است. در کشورهایی مانند میانمار، ویتنام و کامبوج، این فروشگاه‌ها سالانه بیش از ۱۲٪ رشد داشته‌اند.
خرید آنلاین: راحتی‌ای که هزینه دارد
تحقیق نشان داده که خرید مواد غذایی به‌صورت آنلاین نیز به‌شدت در حال افزایش است. میزان هزینه‌کرد مردم برای خرید آنلاین مواد غذایی در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۱۴، حدود ۳۲۵٪ بیشتر شده است. برخی کشورها مانند امارات متحده عربی و آمریکا بیشترین هزینه را برای خرید آنلاین صرف می‌کنند.
این تغییر عادت تا حد زیادی به همه‌گیری کووید-۱۹ برمی‌گردد که مردم را به سمت خرید آنلاین سوق داد. اما مسئله اینجاست که این تغییر، نه‌تنها انتخاب‌های ما را راحت‌تر نکرده، بلکه باعث شده ما بیشتر سراغ غذاهای ناسالم و فرآوری‌شده برویم.
افزایش سوپرمارکت‌ها، افزایش فست‌فودها، افزایش چاقی
پژوهش نشان داده که در ۱۵ سال اخیر، فروش مواد غذایی ناسالم در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ۱۰.۹٪ افزایش یافته است. این رشد در برخی مناطق مانند پاکستان (۵٪ در سال)، هند (۴٪ در سال) و بنگلادش (۳٪ در سال) بیشتر از سایر کشورها بوده است.
از سوی دیگر، در همان بازه‌ی زمانی، درصد افراد چاق در جهان از ۱۸.۲٪ به ۲۳.۷٪ افزایش یافته است. جالب اینجاست که کشورهایی که بیشترین رشد فروشگاه‌های زنجیره‌ای را داشتند، بیشترین افزایش نرخ چاقی را نیز تجربه کردند. برای مثال، در کشور لائوس، تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای سالانه ۱۵٪ افزایش یافته است و هم‌زمان نرخ چاقی در این کشور دو برابر شده است.
حتی در کشورهای توسعه‌یافته مانند استرالیا، چاقی به‌قدری گسترش یافته که از سیگار کشیدن به‌عنوان مهم‌ترین عامل تهدیدکننده‌ی سلامت پیشی گرفته است.
چرا سوپرمارکت‌ها در افزایش چاقی مقصرند؟
فروشگاه‌های زنجیره‌ای فقط عرضه‌کننده‌ی محصولات سالم مانند میوه و سبزیجات نیستند. آن‌ها حجم عظیمی از مواد غذایی فوق فرآوری‌شده (Ultra-Processed Foods) را به مشتریان عرضه می‌کنند. پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که بیشتر غذاها و نوشیدنی‌های موجود در این فروشگاه‌ها در دسته‌ی ناسالم قرار می‌گیرند.
۱. فروش مواد غذایی فوق فرآوری‌شده
غذاهای فوق فرآوری‌شده سرشار از شکر، چربی و نمک هستند که می‌توانند سلامت ما را به خطر بیندازند. تحقیقاتی که روی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ۱۲ کشور مختلف انجام شده، نشان داده که غذاهای ناسالم در کشورهای کم‌درآمد و متوسط مانند هند، چین و شیلی، بیشترین سهم را دارند.
۲. تبلیغات و تخفیف‌های فریبنده
سوپرمارکت‌ها از استراتژی‌های تبلیغاتی هوشمندانه برای افزایش فروش محصولات ناسالم استفاده می‌کنند. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
✅ تخفیف‌های ویژه برای غذاهای ناسالم
✅ تبلیغات گسترده در تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی
✅ قرار دادن مواد غذایی ناسالم در قفسه‌های پررفتوآمد و نزدیک صندوق‌ها
مطالعاتی که در بلژیک، ایرلند و ۱۲ کشور دیگر انجام شده، تأیید کرده که فروشگاه‌های زنجیره‌ای، محصولات ناسالم را بیشتر تبلیغ می‌کنند و با تخفیف‌های ویژه عرضه می‌کنند.
۳. قدرت بالای این فروشگاه‌ها در کنترل بازار
فروشگاه‌های زنجیره‌ای قدرت زیادی در بازار مواد غذایی دارند و می‌توانند تعیین کنند که چه محصولاتی با چه قیمتی در قفسه‌ها قرار بگیرند. این یعنی آن‌ها نقش مهمی در شکل‌دهی عادت‌های غذایی مردم دارند. متأسفانه، همکاری آن‌ها با شرکت‌های بزرگ تولیدکننده‌ی غذاهای فرآوری‌شده باعث شده این محصولات بیشترین سهم را در فروش داشته باشند.
چگونه می‌توانیم این وضعیت را تغییر دهیم؟
رشد چاقی جهانی، به عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی متعددی وابسته است. اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها، ساختار صنعت خرده‌فروشی مواد غذایی و نحوه‌ی تبلیغ این محصولات است.
✅ دولت‌ها چه می‌توانند بکنند؟
🔹 در بریتانیا، قوانینی تصویب شده که قرار دادن غذاهای ناسالم در قفسه‌های پررفتوآمد و نزدیک صندوق‌ها را ممنوع کرده است. از اکتبر امسال، تبلیغات و تخفیف‌های نامحدود روی این محصولات نیز محدود خواهد شد.
🔹 برخی کشورها برچسب‌گذاری واضح روی غذاهای ناسالم را اجباری کرده‌اند تا مشتریان آگاهانه‌تر خرید کنند.
✅ سوپرمارکت‌ها چطور می‌توانند کمک کنند؟
🔹 در نروژ، یک فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ، با افزایش فضای قفسه‌های میوه و سبزیجات و ارائه‌ی تخفیف روی آن‌ها، فروش این محصولات را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. نتیجه‌ی این اقدام، افزایش ۴۲٪ فروش سبزیجات و ۲۵٪ فروش میوه‌ها در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ بوده است.
با این حال، اکثر سوپرمارکت‌ها هنوز هم برای بهبود سلامت مشتریان خود قدمی جدی برنداشته‌اند. در آمریکا، فروشگاه‌هایی که مخصوص طبقات کم‌درآمد هستند، بیشتر از سایر فروشگاه‌ها، محصولات ناسالم عرضه می‌کنند.
زمان آن رسیده که خرید مواد غذایی را سالم‌تر کنیم
فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سراسر جهان، همچنان بیشترین سهم را در انتخاب‌های غذایی ما دارند. اگر این فروشگاه‌ها سیاست‌های خود را تغییر ندهند، چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن همچنان افزایش خواهند یافت.
اکنون زمان آن رسیده که دولت‌ها، سوپرمارکت‌ها و مصرف‌کنندگان باهم همکاری کنند تا محیطی سالم‌تر برای خرید مواد غذایی ایجاد شود.
خرید آسان نباید به قیمت سلامت ما تمام شود.
منبع
source