برخی افراد ادعا می‌کنند که قبل از وقوع یک رویداد، خاطره‌ای ذهنی از ان دارند یعنی دارای خاطراتی از آینده هستند. این پدیده عجیب باعث شده که بسیاری از محققان در حوزه‌های روان‌شناسی، علوم اعصاب و فیزیک نظری به دنبال توضیحی برای آن باشند. برخی از این تجربیات همان دژاوو (Déjà Vu) هستند، یعنی فرد احساس می‌کند یک موقعیت خاص را قبلاً تجربه کرده. در مواردی دیگر، این افراد مدعی هستند که از یک اتفاق کاملاً جدید، پیش از وقوع آن آگاهی دارند. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله خطاهای حافظه، رویاهای پیش‌آگاهانه (Precognitive Dreams)، و حتی تئوری‌های مربوط به چندجهانی (Multiverse) مرتبط باشد. در برخی از نظریه‌ها، زمان به عنوان یک پدیده انعطاف‌پذیر در نظر گرفته می‌شود که امکان دارد خاطرات از آینده به نحوی در ذهن انسان‌ها ذخیره کند. با این حال، دانشمندان تاکنون هیچ شواهد محکمی برای تأیید این ادعاها پیدا نکرده‌اند. در عوض، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مغز ما ممکن است اطلاعات را به‌صورت غیرمعمول پردازش کند.

اگرچه برخی از این موارد را می‌توان با پدیده‌های علمی و روان‌شناختی توضیح داد، اما هنوز هم بسیاری از افراد باور دارند که چیزی فراتر از مغز انسان در حال رخ دادن است. برخی این خاطرات را نشانه‌ای از ادراک فراتر از زمان می‌دانند که در آن، اطلاعات آینده به نحوی به ذهن فرد منتقل می‌شود. در مقابل، نظریه‌های علمی تلاش می‌کنند این پدیده را با مکانیزم‌های عصبی، ناهماهنگی حافظه (Memory Misalignment)، و توهمات شناختی (Cognitive Illusions) توضیح دهند. این موضوع همیشه میان علم و فلسفه مورد بحث بوده و همچنان یکی از معماهای جذاب دنیای روان‌شناسی و فیزیک محسوب می‌شود.

در ادامه، پنج دانستنی جالب درباره‌ی این که چرا برخی افراد ادعا می‌کنند که خاطراتی از آینده دارند، بررسی خواهیم کرد.

۱- دژاوو: احساس تجربه دوباره یک لحظه در آینده

پدیده دژاوو (Déjà Vu) یکی از متداول‌ترین دلایلی است که باعث می‌شود افراد احساس کنند که آینده را به یاد دارند. در این حالت، فرد هنگام مواجهه با یک موقعیت خاص، حس عجیبی پیدا می‌کند که گویی آن را قبلاً تجربه کرده. مطالعات نشان داده‌اند که این پدیده به نحوه پردازش اطلاعات در مغز مرتبط است. زمانی که اطلاعات جدید به بخش‌های مختلف حافظه‌ی مغز ارسال می‌شود، ممکن است دچار اختلالات زمانی (Temporal Lags) شود. این اختلال باعث می‌شود که مغز، اطلاعات جدید را به اشتباه به عنوان یک خاطره‌ی قدیمی ثبت کند. این تجربه معمولاً کوتاه‌مدت است و چند ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد. در حالی که دژاوو معمولاً بی‌ضرر است، برخی از افراد آن را به خاطرات واقعی از آینده تعبیر می‌کنند. بااین‌حال، دانشمندان معتقدند که این تنها یک خطای شناختی (Cognitive Error) در پردازش حافظه است. برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که دژاوو بیشتر در افرادی که خواب کم یا استرس زیاد دارند رخ می‌دهد.

۲- رویاهای پیش‌آگاهانه: آیا خواب‌ها می‌توانند آینده را پیش‌بینی کنند؟

برخی از افراد ادعا می‌کنند که قبل از وقوع یک رویداد، آن را در خواب دیده‌اند، پدیده‌ای که به رویاهای پیش‌آگاهانه (Precognitive Dreams) معروف است. در تاریخ، موارد زیادی از افرادی گزارش شده که خواب‌هایی دیده‌اند که بعدها به واقعیت تبدیل شده‌اند. محققان این پدیده را به ناخودآگاه ذهن (Subconscious Mind) و توانایی تحلیل الگوهای روزمره مرتبط می‌دانند. یعنی مغز می‌تواند نشانه‌های کوچکی را از محیط دریافت کند و ناخودآگاه آن‌ها را در خواب پردازش کرده و پیش‌بینی‌هایی از آینده ارائه دهد. برخی از دانشمندان معتقدند که این پدیده یک تلقین ذهنی (Self-fulfilling Prophecy) است، به این معنا که وقتی فرد یک خواب خاص را به یاد می‌آورد، ناخودآگاه به سمتی حرکت می‌کند که آن اتفاق را رقم بزند. بااین‌حال، طرفداران نظریه‌های ماورایی بر این باورند که ذهن انسان می‌تواند به آینده دسترسی پیدا کند. اگرچه تاکنون هیچ شواهد علمی قطعی برای این ادعاها وجود ندارد، اما این پدیده همچنان یکی از مباحث جذاب در روان‌شناسی و متافیزیک محسوب می‌شود.

۳- تأخیر در پردازش حافظه: چرا مغز گاهی اطلاعات را اشتباه ذخیره می‌کند؟

یکی از توضیحات علمی برای این که چرا برخی افراد فکر می‌کنند که خاطراتی از آینده دارند، تأخیر در پردازش حافظه (Memory Processing Delay) است. مغز انسان اطلاعات را از طریق هیپوکامپ (Hippocampus) پردازش می‌کند و آن‌ها را در حافظه‌ی کوتاه‌مدت و بلندمدت ذخیره می‌نماید. گاهی اوقات، این روند به‌درستی انجام نمی‌شود و اطلاعات جدید ممکن است به اشتباه در بخش خاطرات قدیمی ذخیره شود. این امر باعث می‌شود که فرد هنگام مواجهه با یک موقعیت جدید، احساس کند که قبلاً آن را تجربه کرده است. برخی از پژوهشگران معتقدند که این مشکل می‌تواند به اختلالات عصبی (Neurological Disorders) یا استرس بیش‌ازحد مرتبط باشد. در موارد نادر، افرادی که دچار صرع لوب گیجگاهی (Temporal Lobe Epilepsy) هستند، ممکن است دچار تجربیات شدیدتری از دژاوو و خاطرات آینده شوند. مغز انسان همیشه به‌صورت خطی اطلاعات را پردازش نمی‌کند، بنابراین برخی از تجربیات می‌توانند به‌گونه‌ای ثبت شوند که انگار از آینده آمده‌اند.

۴- چندجهانی و تئوری جهان‌های موازی: آیا خاطرات آینده از یک واقعیت دیگر می‌آیند؟

برخی از نظریه‌های فیزیک مدرن، مانند تئوری چندجهانی (Multiverse Theory)، پیشنهاد می‌کنند که ممکن است جهان‌های متعددی وجود داشته باشند. در این دیدگاه، هر انتخابی که ما انجام می‌دهیم می‌تواند یک واقعیت موازی ایجاد کند که در آن، رویدادهای مختلفی اتفاق می‌افتد. برخی از طرفداران این نظریه باور دارند که خاطرات آینده می‌توانند ناشی از دسترسی ناخودآگاه به یکی از این جهان‌های موازی (Parallel Universes) باشند. به‌عبارت‌دیگر، شاید ذهن ما بتواند اطلاعاتی را از یک خط زمانی دیگر دریافت کند که در آن، رویدادهای آینده قبلاً رخ داده‌اند. درحالی‌که این ایده بیشتر جنبه‌ی فلسفی دارد، برخی دانشمندان در حوزه‌ی فیزیک کوانتوم به امکان چنین پدیده‌هایی اشاره کرده‌اند. بااین‌حال، تاکنون هیچ شواهد تجربی قانع‌کننده‌ای برای تأیید این نظریه ارائه نشده است.

۵- نقش توهمات شناختی در احساس داشتن خاطرات آینده

مغز انسان یک سیستم بسیار پیچیده است که همیشه اطلاعات را به‌درستی پردازش نمی‌کند. توهمات شناختی (Cognitive Illusions) نوعی از خطاهای ذهنی هستند که باعث می‌شوند افراد تجربیات غیرواقعی داشته باشند. یکی از این توهمات، اثر ماندلا (Mandela Effect) است که در آن، گروهی از افراد یک خاطره‌ی اشتباه اما مشترک را به یاد می‌آورند. برخی دانشمندان معتقدند که خاطرات آینده ممکن است نوعی توهم شناختی باشند که ناشی از تفسیر نادرست ذهن از تجربیات روزمره است.