اگزما، که به عنوان درماتیت آتوپیک نیز شناخته می‌شود، یک بیماری پوستی التهابی مزمن است که با خشکی، خارش و قرمزی پوست مشخص می‌شود. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی است که می‌تواند در هر سنی ظاهر شود، اما اغلب در کودکان به‌ویژه در اوایل سال‌های زندگی شروع می‌شود. اگزما نه تنها از نظر فیزیکی بلکه از نظر روانی نیز می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. بسیاری از افراد مبتلا به اگزما از علائم مزمن و بازگشت‌کننده این بیماری رنج می‌برند.

یکی از سوالات رایج در رابطه با اگزما این است که آیا این بیماری یک مشکل ژنتیکی است یا تنها به عوامل محیطی وابسته است؟ در این مقاله، به بررسی تحقیقات علمی و شواهد موجود در مورد ارتباط ژنتیک و اگزما خواهیم پرداخت. همچنین به تحلیل عواملی مانند وراثت، آسیب‌های ژنتیکی و شیوع اگزما در خانواده‌ها خواهیم پرداخت.

تعریف اگزما

قبل از بررسی ابعاد ژنتیکی این بیماری، لازم است که تعریف دقیقی از اگزما ارائه دهیم. اگزما به مجموعه‌ای از بیماری‌های پوستی گفته می‌شود که باعث التهاب، خارش، قرمزی و گاهی پوسته‌پوسته شدن پوست می‌شود. از آنجایی که این بیماری معمولاً مزمن است و ممکن است در فواصل زمانی مختلف عود کند، مدیریت آن برای بیماران چالش‌برانگیز است.

درماتیت آتوپیک یکی از رایج‌ترین انواع اگزما است و به نظر می‌رسد که یک بیماری خودایمنی باشد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه پوست را مورد حمله قرار می‌دهد. عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و سیستم ایمنی می‌توانند در بروز اگزما نقش داشته باشند.

عوامل خطرزا و علل اگزما

عوامل مختلفی می‌توانند موجب بروز و تشدید اگزما شوند. این عوامل عبارتند از:

عوامل ژنتیکی: شواهد نشان می‌دهد که اگزما می‌تواند یک بیماری ارثی باشد و در خانواده‌ها شیوع بالاتری دارد.

عوامل محیطی: آلودگی هوا، تغییرات دما، خشکی پوست و قرار گرفتن در معرض مواد آلرژی‌زا از جمله عواملی هستند که می‌توانند باعث تحریک پوست و بروز علائم اگزما شوند.

عوامل ایمنی: در اگزما، سیستم ایمنی بدن به اشتباه پوست را به عنوان یک تهدید شناسایی کرده و واکنش التهابی ایجاد می‌کند.

آیا اگزما ژنتیکی است؟

برای پاسخ به این سوال، باید به شواهد علمی و تحقیقات انجام شده در زمینه ژنتیک اگزما توجه کنیم. مطالعات نشان می‌دهند که اگزما به شدت تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است، و بسیاری از افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بیشتر احتمال دارد که به آن مبتلا شوند.

در واقع، محققان به شواهدی دست یافته‌اند که نشان می‌دهند چندین ژن خاص در بروز اگزما دخالت دارند. مهم‌ترین ژن‌های مرتبط با اگزما، آنهایی هستند که مسئول تولید پروتئین‌های محافظ پوست می‌باشند.

نقش ژن‌ها در اگزما

بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند که یک جهش در ژن فلگرین (Filaggrin) می‌تواند باعث اختلال در عملکرد پوست و بروز اگزما شود. فلگرین یک پروتئین است که در لایه بیرونی پوست وجود دارد و وظیفه اصلی آن حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از نفوذ عوامل خارجی مانند آلرژن‌ها و میکروب‌ها است.

ژن فلگرین (FLG): افرادی که جهش در این ژن دارند، پوست آن‌ها قادر به تولید پروتئین فلگرین به اندازه کافی نیست. این وضعیت می‌تواند باعث خشکی و آسیب به پوست شود و در نتیجه احتمال بروز اگزما افزایش می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهند که جهش در این ژن در افرادی که سابقه خانوادگی اگزما دارند، بیشتر مشاهده می‌شود.

ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی: علاوه بر فلگرین، برخی ژن‌ها که به سیستم ایمنی بدن مرتبط هستند نیز در بروز اگزما نقش دارند. این ژن‌ها مسئول تنظیم واکنش‌های ایمنی بدن و مقابله با آلرژی‌ها و عفونت‌ها هستند. یکی از این ژن‌ها، ژن IL-4 است که در تولید سیتوکین‌ها نقش دارد و در تنظیم پاسخ ایمنی بدن به آلرژن‌ها دخیل است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تغییرات در این ژن‌ها می‌توانند احتمال بروز اگزما را افزایش دهند.

ارتباط با سایر بیماری‌های آلرژیک: اگزما اغلب در کنار سایر بیماری‌های آلرژیک مانند آسم و تب یونجه مشاهده می‌شود. این نشان می‌دهد که ژن‌هایی که در بروز این بیماری‌ها نقش دارند، می‌توانند در بروز اگزما نیز تأثیرگذار باشند. مطالعات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به اگزما احتمال بیشتری دارند که به آسم یا تب یونجه نیز مبتلا شوند.

شواهد دوقلوها و اگزما

یکی از روش‌های اثبات نقش ژنتیک در بیماری‌ها، مطالعه بر روی دوقلوها است. در مورد اگزما، تحقیقات بر روی دوقلوهای همسان و غیرهمسان نشان داده‌اند که اگزما یک بیماری با زمینه ژنتیکی است.

در دوقلوهای همسان، که از یک تخمک تشکیل شده‌اند و از نظر ژنتیکی مشابه هستند، احتمال بروز اگزما در هر دو دوقلو به طور چشمگیری بیشتر از دوقلوهای غیرهمسان است. این تحقیق نشان می‌دهد که ژنتیک تأثیر زیادی در بروز اگزما دارد، هرچند عوامل محیطی نیز نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

شیوع اگزما در خانواده‌ها

شواهد دیگر نشان می‌دهند که اگزما در خانواده‌ها شیوع بالاتری دارد. اگر یکی از والدین به اگزما مبتلا باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در فرزند نیز بالا می‌رود. در صورتی که هر دو والدین به اگزما مبتلا باشند، احتمال ابتلا در فرزند حتی بیشتر نیز می‌شود.

این اطلاعات نشان می‌دهند که اگزما یک بیماری چندعاملی است که تحت تأثیر هم عوامل ژنتیکی و هم محیطی قرار دارد.

تغییرات ژنتیکی و شیوع اگزما

در حالی که ژنتیک نقش مهمی در بروز اگزما دارد، تغییرات در شیوه زندگی و محیط زیست نیز می‌توانند تأثیر زیادی بر شیوع این بیماری داشته باشند. به عنوان مثال، در کشورهای توسعه‌یافته، به دلیل تغییرات در رژیم غذایی، آلودگی محیطی و استفاده بیشتر از داروهای ضد آنتی‌بیوتیکی، شیوع اگزما در حال افزایش است. در مقابل، در کشورهای در حال توسعه که این عوامل کمتر وجود دارند، شیوع اگزما کمتر است.

نتیجه‌گیری

نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهند که اگزما یک بیماری پیچیده است که نه تنها تحت تأثیر عوامل ژنتیکی قرار دارد، بلکه عوامل محیطی نیز نقش زیادی در بروز و تشدید آن ایفا می‌کنند. افرادی که سابقه خانوادگی اگزما دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، و جهش‌هایی در ژن‌هایی مانند فلگرین می‌توانند نقش مهمی در بروز آن داشته باشند. همچنین، تغییرات در محیط زیست و شیوه زندگی می‌توانند شیوع این بیماری را افزایش دهند.

در نهایت، برای درمان و پیشگیری از اگزما، باید یک رویکرد جامع را اتخاذ کرد که هم به عوامل ژنتیکی و هم به عوامل محیطی توجه کند.