وقتی برای اولین بار بهش نگاه می‌کنی، شاید فقط یک تکه‌سنگ معمولی به نظر برسد. اما همین سنگ، که در منطقه‌ی «کوتو کُرئا» در جنوب اسپانیا پیدا شده، چیزی در دل خودش دارد که شاید همه‌چیز را تغییر دهد. روی سطح خاکستری مایل به قرمز این تکه‌سنگ گَبرویی (Gabbro)، دو خط صاف و غیرطبیعی حک شده‌اند.

پژوهشگران می‌گویند این خطوط می‌توانند تا ۲۰۰ هزار سال قدمت داشته باشند. اگر این حدس درست باشد، با یکی از قدیمی‌ترین نشانه‌های ذهن خلاق انسان روبه‌رو هستیم؛ حتی خیلی قدیمی‌تر از نقاشی‌های غاری معروفی که فکر می‌کردیم آغاز هنر بوده‌اند.

این کشف، فقط چند خط ساده نیست. سخن از آن لحظه‌ی حیرت‌انگیزی‌ست که ذهن یک انسان، برای اولین بار احساس کرد که باید چیزی را روی چیزی ثبت کند.

وقتی دو خط ساده، معنای بزرگی دارند

این‌طور که پیداست، این خطوط تصادفی نیستند. دو خط صاف که با زاویه‌ای مشخص از دل سنگ بیرون زده‌اند، شاید چیزی شبیه به یک علامت یا اشاره‌ی ذهنی بوده باشند.

انسان تنها موجودی‌ست که می‌تواند فکر کند، چیزی را در ذهنش شکل بدهد و بعد آن را به‌نوعی ثبت کند تا بقیه هم بفهمند. این یعنی تفکر نمادین (Symbolic Thinking) – توانایی مهمی که پایه‌ی زبان، هنر و همه‌ی ارتباطات پیچیده‌ی انسانی است.

پژوهشگران در حال بررسی دقیق‌تر سنگ هستند: اسکن سه‌بعدی، نمونه‌برداری، و تحلیلِ اینکه آیا این خطوط عمداً ایجاد شده‌اند یا نه. اگر جواب بله باشد، آن‌وقت این کشف یکی از نقطه‌های مهم در تاریخ فکر انسانی خواهد بود. چون یعنی خیلی قبل‌تر از چیزی که تصور می‌کردیم، ذهن بشر در حال معنا ساختن از دنیا بوده.

شاید این نماد را یکی از اجداد انسانی ما نکشیده!

کشف‌های دیگری در نقاط مختلف دنیا هم حرف‌های جالبی برای گفتن دارند. مثلاً روی فلات بلند تبت، ردّ پا و اثر دست چند کودک پیدا شده که طوری هستند که انگار یک جور بازی یا نمایش بوده‌اند. نه صرفاً ردّ عبور.

در چین هم، تکه‌ای از استخوان پیدا شده که روی آن با دقت، طرح‌های خط‌خطی کشیده شده و با رنگ قرمز «اوکر» (Ochre) هم رنگ‌آمیزی شده است.

همه‌ی این‌ها کنار هم، ما را به این فکر می‌برند که شاید نئاندرتال‌ها (Neanderthals) یا دِنیسوواها (Denisovans) – یعنی خویشاوندان منقرض‌شده‌ی ما – هم خیلی قبل از ما، ذهنی داشته‌اند که دنبال معنا بوده.

اگر این فقط یک خط نبود، چه؟

خیلی وقت‌ها نگاه ما به گذشته، بیش از حد ساده‌انگارانه است. فکر می‌کنیم آدم‌های خیلی خیلی قدیمی فقط درگیر بقا بودند؛ فقط دنبال غذا و سرپناه.

اما این دو خط روی یک سنگ، می‌خواهند چیز دیگری بگویند. شاید نشانه‌ی اولین تلاشی باشند که ذهن یک انسان – یا یکی از نیاکان ما – برای حفظ چیزی انجام داده. چیزی دیده، چیزی حس کرده، و خواسته آن را نگه دارد.

شاید هم این اولین گام بوده؛ گامی کوچک اما سرنوشت‌ساز، در مسیری که ما را به نوشتن، فکر کردن و ساختن جهان‌های ذهنی رسانده.