عید نوروز زمان نو شدن است، زمانی برای سفر در بهار طبیعت، کنار رود، جنگل، دریا و کویر نشستن و با دل خوش خستگی یک سال کار را از تن به در کردن اما در این بهار زیبایی هر سال صدها ایرانی در تصادفات رانندگی به سفر ابدی می‌روند و خانواده‌های خود را عزادار می‌کنند.

تصادفات رانندگی یکی از مهمترین علل مرگ و میر در ایران است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت بعد از بیماری‌های قلبی و سرطان، تصادفات رانندگی سومین عامل مرگ و میر ایرانیان است؛ حوادثی تلخ که اغلب آنها قابل پیشگیری هستند.

درباره علل وقوع حوادث رانندگی معمولا از سه عامل خطای انسانی، خودروهای نا ایمن و جاده، به عنوان مهمترین علل بروز این حوادث یاد می‌شود. درباره نقش و سهم هر کدام از این علل بین کارشناسان و دستگاه‌های مختلف اختلاف نظر وجود دارد. اما در یک برآورد کلی بین ۵۰ تا ۵۵ درصد این حوادث به خطا و اشتباه‌های انسانی، حدود ۳۰ درصد جاده‌های غیر ایمن و حدود ۱۵ درصد به خودروهای غیر ایمن و نقص فنی خودروها نسبت داده می‌شود.

آمارهای ضد و نقیض

این آمار البته بین مسئولان و دستگاههای مختلف متفاوت است، وزارت بهداشت به گفته علیرضا رئیسی معاون بهداشتی این وزارتخانه عامل و خطای انسانی را در بروز این حوادث بین ۶۰ تا ۷۰ درصد دخیل می‌داند، در حالی که محمد کاظمیان، رئیس انجمن پزشکی قانونی معتقد است: سهم خطای انسانی در بروز حوادث رانندگی حدود ۳۰ درصد است. سهم جاده‌های غیر ایمن ۲۰ درصد است و ۵۰ درصد تصادفات رانندگی به خودروهای نا ایمن اعم از خودروی سواری، اتوبوس و موتورسیکلت مربوط می‌شود.

نیروی انتظامی نیز خودروهای غیر ایمن را عامل موثرتری در بروز این حوادث می‌داند؛ به طوری که احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی، سال گذشته اعلام کرد که بین ۵۰ تا ۶۰ درصد علت تصادفات فوتی مربوط به خودروهای ناایمن است، زیرا نتوانسته‌اند از جان سرنشینان خود حفاظت کنند. گزارش پلیس راهنمایی و رانندگی نیز نشان می‌دهد بیش از نیمی از تصادفات منجر به فوت در دو خودرو پژو و خانواده پراید رخ می‌دهد. خودروهایی که به علت قیمت پایین و فراوانی تولید و دسترسی مردم، بیشترین خودروهای موجود در کشور هستند و به علت تصمیم مسئولان برای ممنوعیت واردات خودروهای ایمن و دست بالای دو خودروساز داخلی در بازار ایران، جان مردم فدا می‌شود.

افزایش دوباره آمار مرگ تصادفات در ایران

تعیین علت اصلی بروز تصادفات رانندگی در سیاستگذاری مسئولان کشور برای کاهش مرگ و میر تصادفات رانندگی بسیار مهم است؛ اما در سالهای اخیر برنامه کارشناسی و جامعی برای کاهش این حوادث در کشور تدوین و اجرا نشده است. به همین علت میزان تلفات آن در سالهای مختلف فراز و فرود داشته است و بعد از حدود یک دهه روند کاهشی از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۵ که میزان تلفات رانندگی از سالی حدود ۲۷ هزار نفر در سال به حدود ۱۶ هزار نفر رسید، بعد از آن دوباره آهنگ افزایشی شد؛ به طوری که در سال ۱۴۰۲ دوباره میزان مرگ‌های ناشی از تصادفات رانندگی به بالای ۲۰ هزار نفر رسید.

بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه باید سالانه ۱۰ درصد از میزان جان باختگان حوادث رانندگی در کشور کم شود. حوادثی که سالانه حدود ۲۰ هزار مرگ و نزدیک به ۴۰۰ هزار مصدوم را به خانواده‌های ساکن ایران تحمیل می‌کند. مرگ‌هایی که بیش از همه در گروه سنی جوان است و حدود ۸ درصد از کل تولید ناخالص ملی ایران را در اوضاع فعلی اقتصادی کشور می‌بلعد. یعنی این حوادث قابل پیشگیری، هر سال حداقل ۳۰ میلیارد دلار برای درمان و جبران خسارات حادثه دیدگان به خود اختصاص می‌دهند. رقم بزرگی که به گفته مسئولان نیروی انتظامی حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان آن به نرخ سال ۱۴۰۲ فقط بابت خسارت خودروها به بیمه‌های تجاری تحمیل می‌شود.

آمار معلولیت‌های پس از تصادف

این البته جدا از حدود ۱۰ هزار میلیارد تومانی است که صرف درمان مصدومان حوادث تصادفی می‌شود. البته بیمه‌های تجاری باید مطابق قانون این هزینه را از محل ۱۰ درصد حق بیمه شخص ثالث به وزارت بهداشت بپردازند که معلوم نیست چقدر به تکلیف قانونی خود عمل کرده‌اند و البته باز هم مشخص نیست وزارت بهداشت چه میزان از این رقم دریافتی خود را واقعا صرف درمان و پیگیری‌های درمانی مصدومان کرده است و آیا مطابق قانون، همه خدمات درمانی بعد از ترخیص مصدومان تصادفات نیز رایگان است؟ تصادفاتی که به گفته علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت هر سال ۶۰ هزار معلول بر جا می‌گذارد که حدود ۴۰۰ هزار نفر آنها دچار معلولیت‌های شدید می‌شوند و از این تعداد حدود سه هزار نفر برای همیشه قطع نخاع می‌شوند.

اینها فقط بخش عیان و آشکار خسارتهای ناشی از حوادث رانندگی در ایران است و آماری است که فقط قله کوه بزرگ تصادفات را در ایران جلوی چشم می‌آورد. بخش بزرگ و پنهان این حوادث غم انگیز، وضعیت خانواده‌های عزاداری است که برای همیشه پدر، مادر و فرزند خود را از دست می‌دهند و افسرده و تا مدتها گرفتار انواع بیماری‌های روانی می‌شوند، اما در اغلب موارد تحت درمان قرار نمی‌گیرند. خانواده‌های زیادی نان آور خود را از دست می‌دهند و به ورطه فقر می‌روند و شاید آینده فرزندانشان برای همیشه به خاطر یک تصادف نابود می‌شود،. این هزینه‌ها در هیچ یک از آمارهای وزارت بهداشت، پزشکی قانونی، بیمه‌ها و دستگاههای دولتی و غیر دولتی نمی‌آید.

پویش نه به تصادف

پیگیری مساله تصادفات رانندگی در ایران بیش از همه به اراده و خواست فردی مسئولان مربوط می‌شود و برنامه جامع و همه جانبه‌ای برای آن وجود ندارد. حالا در دولت چهاردهم به علت حضور دکتر محمدرضا ظفرقندی در رأس وزارت بهداشت، مساله تصادفات رانندگی مهم شده و به صدر اخبار آمده و تا حدی در دولت مورد توجه قرار گرفته است؛ وزیری که پیش از این در بیمارستان سینای تهران رئیس مرکز تحقیقات تروما بود و به عنوان جراح عروق، از سالهای پیش دغدغه تصادفات رانندگی را در ایران داشت و قبل از اینکه لباس وزارت به تن کند برای کاهش این تصادفات تلاش می‌کرد.

حالا که او به دولت آمده، در اولین نوروز وزارتش پویش ایمنی و سلامت سفر را به نام «#نه- به تصادف!» برای توجه دادن مردم و مسئولان به مساله تصادفات رانندگی به راه انداخته و ستادی به همین نام در وزارت بهداشت تشکیل داده است. او معاون بهداشت وزارت بهداشت را به عنوان مسئول و سخنگوی این ستاد منصوب کرد و به تعداد دیگری از معاونان و مدیران این وزارتخانه در این ستاد حکم مسئولیت داد و در دولتی که رئیس آن پزشک است، حمایت رئیس دولت و معاون اجرایی آن دکتر محمد جعفر قائم پناه را هم برای این پویش کسب کرد و تعداد زیادی از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی به این پویش پیوستند.

مسعود پزشکیان رئیس جمهوری درباره این پویش گفت: اتخاذ مجموعه‌ای از تدابیر و اجرای اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با تصادفات جاده‌ای، با توجه به نزدیکی تعطیلات نوروز و ایجاد سیستم تشویق و تنبیه مناسب در زمینه رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی ضرورت دارد و لازم است پویشی برای تشویق رانندگانی که درست رانندگی می‌کنند، ایجاد شود و در مقابل جرایم برای رانندگانی که اقدامات پرخطری مانند تردد با سرعت غیرمجاز دارند، تشدید شود.

پویش و همکاری دستگاه‌های مختلف برای پیشگیری از تصادفات رانندگی، در بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای اروپایی که آمار تصادفات و تلفات رانندگی آنها پایین است، قبلا اجرا شده است.

کاهش مرگ تصادفات شرط دارد

مهمترین هدف این اقدامات توجه دادن مردم و مسئولان به انجام وظایف خود در مسیر کاهش تصادفات و آسیب‌های این حوادث است، تا جایی که برخی کشورها مثل سوئد هدف مرگ صفر تصادفات رانندگی را برای خود ترسیم کرده‌اند و البته برای رسیدن به این هدف زیرساختهای لازم را فراهم و مجموعه‌ای از اقدامات را از جمله ارتقای کیفیت و ایمنی خودروها و جاده‌ها، افزایش کمی و کیفی خدمات اورژانس و مراکز درمانی، جریمه‌های سنگین از جمله محرومیت از رانندگی برای رانندگان خطر آفرین و آموزش همگانی از همه رسانه‌ها برای توجه همه مردم و مسئولان اجرا می‌کنند.

اما در ایران چنین اقدامات زیربنایی و اساسی برای کاهش تصادفات رانندگی به چشم نمی‌خورد و به همین علت نمی‌توان انتظار داشت که اتفاق بزرگی در این زمینه بیفتد. شاید تا حدی میزان مرگ‌های تصادفات به صورت موقت مثلا در ایام نوروز کمتر شود. آمار دقیق میزان مرگ و میر حوادث رانندگی نوروز را سازمان پزشکی قانونی اعلام می‌کند. آماری که به صورت تجمیعی احتمالا اواخر اردیبهشت، بعد از ثبت همه موارد مرگ از جمله مرگ‌های در صحنه حادثه، مرگ در بیمارستان و مرگ‌های بعد از ترخیص از بیمارستان اعلام می‌شود.

آمارهای فعلی پلیس از موارد مرگ تصادفات نوروزی فقط بخشی از این حوادث را که اغلب در محل حادثه است، نشان می‌دهد و همه ماجرا نیست. با این حال تاکنون پلیس تعداد مرگ‌های ناشی از حوادث رانندگی را در دوره طرح نوروزی یعنی از ۲۵ اسفند تا دهم فروردین ۶۴۰ نفر اعلام کرده که تقریبا روزی ۴۰ کشته را نشان می‌دهد؛ آماری که احتمالا بعد از تجمیع همه موارد از سوی پزشکی قانونی افزایش یافته و شاید به عدد متوسط سالهای اخیر که حدود ۵۴ کشته در روز بوده نزدیک شود.

آمار مرگ تصادفات نوروزی

آمارهای سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد بعد از سال ۱۳۹۹ که به علت پاندمی کرونا و محدودیت‌های تردد تعداد قربانیان تصادفات در بازه زمانی بیست روزه طرح نوروزی ( ۲۵ اسفند تا ۱۵ فروردین) به ۵۳۴ نفر یعنی متوسط روزانه ۲۵.۷ رسید، در بقیه سالها روند افزایشی داشته، به طوری که در نوروز ۱۴۰۰ تعداد ۱۰۸۰ نفر، در نوروز ۱۴۰۱ تعداد ۱۱۴۶ نفر، در نوروز ۱۴۰۲ تعداد ۱۲۱۷ نفر و در نوروز ۱۴۰۳ تعداد ۱۰۸۹ نفر در حوادث رانندگی کشور جان خود را از دست دادند و متوسط مرگ روزانه آنها در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ به ترتیب ۵۴، ۵۷.۳، ۶۰.۸۵ و ۵۴.۴۵ نفر در روز بوده است.

آماری که باید دید امسال با وجود اجرای پویش نه به تصادف! در نوروز ۱۴۰۴ چه تغییری می‌کند. این آمار هر چه باشد، عوامل اصلی بروز این حوادث به قوت خود باقی است. رانندگان خودروها همچنان مسافتهای طولانی را با خستگی و خواب آلودگی طی می‌کنند، فقر و استفاده از خودروهای غیر ایمن ادامه دارد و تلفن همراه نقش مهمی در بروز تصادفات رانندگی ایفا می‌کند. باید دید با گذر از این ایام چه بر سر مسافران نوروز می‌آید و در پایان این ایام، چند نفر چشم به راه عزیزشان می‌مانند و چند نفر بعد از تعطیلات عید لباس عزا می‌پوشند؟

منبع: ایرنا