در قلب خاورمیانه، جایی که دمای تابستانی به راحتی از مرز ۵۰ درجه سانتی‌گراد عبور می‌کند و پمپ‌های بنزین بیشتر از ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی به چشم می‌آیند، تسلا (Tesla) تصمیمی بزرگ گرفته است: آغاز فروش رسمی در عربستان سعودی. تصمیمی که نه‌تنها جنبه‌ی تجاری دارد، بلکه بیانگر تغییری عمیق در روابط ژئوپولیتیکی، تحولات فناوری و انتظارات آینده‌نگرانه از منطقه‌ای است که بیش از یک قرن بر نفت تکیه داشته است.

عربستان سعودی؛ سرزمینی با رویاهای بزرگ و زیرساخت‌های ناکافی

بر اساس پژوهش‌های تازه، در تمام کشور عربستان، به‌ویژه در شاهراه اصلی ۹۰۰ کیلومتری میان ریاض و مکه، حتی یک ایستگاه شارژ رسمی خودروهای برقی وجود ندارد. این مسیر که از مهم‌ترین راه‌های زمینی کشور محسوب می‌شود، به‌طور نمادین نشان می‌دهد که چقدر عربستان در حوزه زیرساخت‌های حمل‌ونقل سبز عقب مانده است.

در سال گذشته، تنها ۲٬۰۰۰ خودروی الکتریکی در این کشور فروخته شد؛ عددی که برای کشوری با جمعیت بیش از ۳۵ میلیون نفر بسیار ناچیز است. برای مقایسه، تسلا در یک روز کاری عادی، بیش از این تعداد خودرو در سطح جهانی می‌فروشد. اما نکته مهم آن است که عربستان نه‌تنها کمبود دارد، بلکه نقشه‌هایی دارد که اگر اجرایی شوند، می‌توانند منطقه را به یکی از کانون‌های اصلی تحول در صنعت حمل‌ونقل پاک تبدیل کنند.

دشمنی‌های قدیمی، اتحادهای تازه؛ ورق چگونه برگشت؟

در سال ۲۰۱۸، زمانی که ایلان ماسک ادعا کرد قصد دارد تسلا را خصوصی کند و از سرمایه صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی (Public Investment Fund) برای این منظور استفاده کند، روابط میان دو طرف به‌شدت تیره شد. این ادعا نه‌تنها باعث سقوط ارزش سهام تسلا شد، بلکه پرونده‌هایی در کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا نیز علیه ماسک باز شد. از آن زمان، عربستان با وجود علاقه به توسعه خودروهای سبز، تسلا را از پروژه‌های بزرگ خود کنار گذاشت.

اما حالا، همه‌چیز تغییر کرده است. ایلان ماسک با ورود به سیاست‌های آمریکایی و ایفای نقش پررنگ در کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ و سپس دریافت جایگاه کلیدی در دولت جدید، توانسته نفوذی بی‌سابقه در سطح بین‌المللی به دست آورد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این موقعیت جدید، فرصت‌هایی تازه برای همکاری‌های تجاری ایجاد کرده که عربستان هم از آن بی‌نصیب نمانده است.

ترامپ، عربستان، و وعده یک تریلیون دلاری

دونالد ترامپ در سفر پیش‌روی خود به عربستان – نخستین سفر خارجی‌اش پس از بازگشت به قدرت – از این کشور خواسته تا بیش از یک تریلیون دلار در اقتصاد آمریکا سرمایه‌گذاری کند. این مبلغ عظیم، شامل پروژه‌های نظامی، انرژی، فناوری و حمل‌ونقل خواهد بود. به گفته پژوهشگران مؤسسه‌های مطالعاتی منطقه خلیج فارس، کسب‌وکارهایی مانند تسلا اکنون در تلاش‌اند موقعیت خود را در این منظومه اقتصادی تازه تعریف کنند و وارد بازارهایی شوند که پیش‌تر به رویشان بسته بود.

ورود تسلا به عربستان، در همین چارچوب معنا پیدا می‌کند. نه‌تنها به‌عنوان فروش چند دستگاه خودروی الکتریکی، بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از نزدیکی سیاسی جدید میان ایلان ماسک و ساختار قدرت سعودی.

چالش بزرگ: گرمای سوزان و باتری‌های خسته

البته همه‌چیز به سیاست گره نخورده است. شرایط اقلیمی عربستان، شاید بزرگ‌ترین مانع در مسیر گسترش خودروهای برقی باشد. در دمای بالای تابستانی، باتری‌های لیتیوم-یون به‌سرعت ظرفیت خود را از دست می‌دهند. حتی اگر شبکه شارژ سراسری هم ایجاد شود، باید زیرساخت‌هایی مقاوم در برابر گرما و گردوغبار ایجاد شود که در حال حاضر وجود ندارند.

از سوی دیگر، فرهنگ مصرف سوخت‌های فسیلی و ارزان‌قیمت همچنان در میان شهروندان سعودی غالب است. بنابراین، تغییر رفتار اجتماعی نیز نیازمند زمان، آموزش و مشوق‌های دولتی جدی خواهد بود.

پایان یک انتظار یا آغاز یک آزمایش؟

آغاز فروش رسمی تسلا در عربستان، می‌تواند به‌عنوان یک پروژه آزمایشی برای سنجش بازار در نظر گرفته شود. اگر زیرساخت‌ها هم‌زمان توسعه یابند و نهادهای دولتی از این تحول پشتیبانی کنند، تسلا می‌تواند به‌زودی جایگاهی محکم در بازار جدید و تشنه‌ی خودروی پاک در خاورمیانه به دست آورد. اما اگر حمایت کافی از سوی دولت سعودی فراهم نشود، این پروژه ممکن است تنها به یک نماد تبلیغاتی تبدیل شود و نه تغییری واقعی.

در هر صورت، چشم‌ها به آینده دوخته شده است: آینده‌ای که شاید در آن، خودروهای تسلا در دل کویرهای عربستان با سکوت الکتریکی خود از کنار ایستگاه‌های خورشیدی عبور کنند و دیگر نشانی از دود و سوخت‌های فسیلی در هوا نباشد.

منبع: fastcompany