در یکی از هیجان‌انگیزترین و درعین‌حال انسانی‌ترین رویدادهای حوزهٔ فناوری اعصاب، برد اسمیت (Brad Smith)، مردی که به بیماری عصبی ALS مبتلاست، توانست با کمک یک ایمپلنت مغزی پیشرفته، ویدئویی را در یوتیوب تدوین و روایت کند. اما آنچه این خبر را از دیگر دستاوردهای علمی متمایز می‌سازد، نه صرفاً خود فناوری، بلکه کاربردش در بازگرداندن صدا، تعامل و ارتباط انسانی به کسی است که بیماری «ALS» (ALS – Amyotrophic Lateral Sclerosis) او را در سکوت و بی‌حرکتی فروبرده بود.

اسمیت نخستین فرد غیرگویای دریافت‌کنندهٔ ایمپلنت نورالینک است، و سومین انسانی که در جهان این تراشهٔ مغزی را دریافت کرده. بیماری ALS، نوعی اختلال پیش‌روندهٔ تحلیل‌برندهٔ عصبی است که نورون‌های حرکتی در مغز و نخاع را از کار می‌اندازد. این نورون‌ها مسئول کنترل حرکت‌های ارادی هستند، و با پیشرفت بیماری، شخص رفته‌رفته توانایی راه رفتن، صحبت کردن، خوردن و در نهایت تنفس مستقل را از دست می‌دهد.

مغز، صفحه‌کلید جدید دنیای دیجیتال

در ویدئویی که برد اسمیت به‌تازگی منتشر کرده، شاهد بازسازی مسیر ارتباط او با جهان بیرون هستیم؛ مسیری که حالا نه از طریق انگشتان و صدا، بلکه تنها از طریق مغز طی می‌شود. او نشان می‌دهد که چگونه با استفاده از ایمپلنت مغزی، می‌تواند نشانگر ماوس را روی مک‌بوک خود حرکت دهد و حتی ویدئو را تدوین کند. این، اولین ویدئوی یوتیوب است که با چنین فناوری تدوین شده و از این‌رو نقطهٔ عطفی در تاریخ ارتباطات انسانی محسوب می‌شود.

تراشه‌ای که در مغز او جای‌گذاری شده، در ناحیه‌ای به‌نام «قشر حرکتی» یا «موتور کورتکس» (Motor Cortex) قرار دارد؛ بخشی از مغز که فرمان‌های حرکتی ارادی را صادر می‌کند. اندازهٔ این ایمپلنت، برابر با پنج سکهٔ یک دلاری روی هم است و درون آن بیش از ۱۰۰۰ الکترود تعبیه شده که وظیفهٔ دریافت و تفسیر سیگنال‌های مغزی را برعهده دارند.

اما این تراشه به‌طور مداوم افکار را نمی‌خواند؛ بلکه سیگنال‌های خاصی را که با حرکت، انتخاب یا کلیک مجازی مرتبط‌اند شناسایی و تفسیر می‌کند. در آغاز، اسمیت برای هدایت ماوس سعی داشت به حرکت دستش فکر کند، اما پس از مدتی دریافت که تصور حرکت زبان یا فَکْ (Jaw Clenching) کارایی بسیار بیشتری دارد. این نوع آموزش مغز به دستگاه، نمونه‌ای از «یادگیری دوطرفه» میان انسان و ماشین است.

بازگشت صدای از‌دست‌رفته، به لطف هوش مصنوعی

در کنار کنترل حرکتی، یکی از ویژگی‌های جالب این تجربه، بازسازی صدای اسمیت با استفاده از فناوری هوش مصنوعی است. تیم پشتیبان نورالینک با تحلیل و مدل‌سازی صدای واقعی او از آرشیو فایل‌های گذشته، موفق شدند نسخه‌ای مصنوعی اما شبیه‌سازی‌شده از صدایش تولید کنند. این یعنی اسمیت حالا می‌تواند ویدئوهایی بسازد که با «صدای خودش» روایت می‌شوند، هرچند دستگاه‌های گفتاری‌اش دیگر کار نمی‌کنند.

او در همین ویدئو با صدای بازسازی‌شده‌اش توضیح می‌دهد که چگونه تدوین و روایت ویدئو را تنها با فکر کردن انجام داده است. برای کسی که پیش از این مجبور بود تنها با خیره شدن به نقاط خاصی از صفحه نمایش در اتاق تاریک ارتباط برقرار کند، این یک انقلاب محسوب می‌شود.

تماس تلفنی با ایلان ماسک و بازی با فرزندان

در کنار معرفی ویدئو، بخشی از گزارش نیز نشان می‌دهد که ایلان ماسک، بنیان‌گذار نورالینک، طی بازدید تیم پشتیبانی از منزل اسمیت، شخصاً با او تماس ویدیویی گرفت. ماسک در این تماس گفت: «امیدوارم این فناوری، زندگی تو و خانواده‌ات را دگرگون کند».

برد اسمیت در پاسخ با استفاده از دستگاه گفتاری‌اش گفت که بسیار مشتاق است از این پس فناوری نگاه‌محور یا Eye-Tracking را کنار بگذارد، چراکه فقط در اتاق‌های بسته پاسخگو بود. او با شور و شوق اعلام کرد که حالا می‌تواند در فضای باز هم ارتباط برقرار کند و این برایش آزادی تازه‌ای به‌همراه دارد.

جالب آنکه اسمیت حتی توانسته با همین فناوری در کنار فرزندانش بازی کند؛ بازی معروف «ماریو کارت» (Mario Kart) که لحظاتی از آن در ویدئو پخش می‌شود، صحنه‌ای است که مخاطب را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد: پدری که دیگر قادر به تکلم یا حرکت نیست، حالا از طریق ذهنش با کودکانش رقابت می‌کند و می‌خندد.

از آزمایش روی میمون‌ها تا امید در چشمان انسان‌ها

تجربهٔ برد اسمیت بخشی از مسیر گسترده‌تری است که نورالینک در آن گام گذاشته. این شرکت ابتدا آزمایش‌هایش را روی میمون‌ها انجام داد و در ژانویهٔ ۲۰۲۴ نخستین ایمپلنت انسانی را بر روی نولند آرباف (Noland Arbaugh)، فردی مبتلا به فلج کامل چهاراندام، پیاده کرد. آرباف گزارش داد که این فناوری توانسته استقلال بیشتری به او بدهد و حتی باعث شکل‌گیری پیوندهای اجتماعی تازه‌ای شود.

اما اکنون تجربهٔ اسمیت وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ مرحله‌ای که در آن انسان نه‌فقط ارتباط برقرار می‌کند، بلکه خلق می‌کند، روایت می‌گوید و الهام می‌بخشد. اسمیت در مصاحبه‌ای با «اشلی ونس» (Ashlee Vance) گفته: «سال‌ها طول کشید تا به این نقطه برسیم. هنوز هم گاهی اشک می‌ریزم. حالا حس می‌کنم زندگی‌ام هدفی بالاتر از من دارد. مشتاقم این مسیر را برای خدمت به دیگران ادامه دهم».

منبع: Business Insider