سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دوران کودکی است که تقریباً همه کودکان در طول سال‌های ابتدایی زندگی خود بارها به آن مبتلا می‌شوند. اگرچه این بیماری اغلب بی‌خطر است و به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما می‌تواند باعث ناراحتی شدید کودک و نگرانی والدین شود. شناخت دقیق علائم، علل، روش‌های درمانی و راهکارهای پیشگیری می‌تواند نقش مهمی در کاهش دفعات ابتلا و شدت آن ایفا کند.

سرماخوردگی یک عفونت ویروسی حاد دستگاه تنفسی فوقانی است که معمولاً بینی، گلو، سینوس‌ها و گاهی گوش‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری عمدتاً توسط ویروس‌هایی مانند راینوویروس‌ها، آدنوویروس‌ها، کروناویروس‌های غیر کووید، ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV) و پاراانفلوآنزا ایجاد می‌شود.

علل و عوامل مستعدکننده سرماخوردگی در کودکان

کودکان به دلایل متعددی بیشتر از بزرگسالان در معرض سرماخوردگی قرار دارند:

سیستم ایمنی نابالغ
سیستم ایمنی کودکان در مراحل اولیه رشد است و هنوز به اندازه کافی توانایی مقابله با ویروس‌ها را ندارد.

تماس نزدیک با سایر کودکان
حضور در مهدکودک یا مدرسه باعث تماس مکرر با کودکان دیگر می‌شود که ممکن است ناقل ویروس باشند.

عدم رعایت بهداشت فردی
کودکان معمولاً به درستی دست‌های خود را نمی‌شویند یا اشیاء آلوده را به دهان می‌برند.

تغذیه نامناسب یا ناکافی
کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، ویتامین D، روی (Zinc) و آهن ممکن است مقاومت بدن را کاهش دهد.

راه‌های انتقال ویروس سرماخوردگی

ویروس‌های سرماخوردگی از سه طریق عمده منتقل می‌شوند:

• تماس مستقیم: از طریق دست دادن با فرد مبتلا یا لمس اشیاء آلوده.

• قطرات تنفسی: هنگام عطسه یا سرفه فرد بیمار.

• سطوح آلوده: ویروس‌ها می‌توانند روی سطوح برای چند ساعت زنده بمانند.

سرماخوردگی معمولاً ۲ تا ۳ روز پس از تماس با ویروس شروع می‌شود و علائم زیر را دارد:

• آبریزش یا گرفتگی بینی

• عطسه مکرر

• گلودرد خفیف

• سرفه

• تب خفیف (کمتر از ۳۸.۵ درجه)

• بی‌اشتهایی

• بی‌قراری و خواب‌آلودگی

• سردرد یا دردهای عضلانی

علائم معمولاً طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند، اما ممکن است در برخی کودکان تا دو هفته ادامه داشته باشند.

تفاوت سرماخوردگی با آنفلوآنزا و آلرژی

تشخیص سرماخوردگی معمولاً بر اساس معاینه بالینی و سابقه بیماری انجام می‌شود. در اغلب موارد نیازی به آزمایش خاصی نیست. با این حال در شرایط زیر ممکن است پزشک آزمایش خون، تست سریع آنفلوآنزا یا رادیوگرافی از قفسه سینه را تجویز کند:

• تب بالا بیش از ۳ روز

• سرفه شدید یا ادامه‌دار

• نفس‌تنگی

• بی‌حالی شدید

• علائم عفونت ثانویه مانند گوش‌درد یا ترشح چرکی از بینی

درمان سرماخوردگی در کودکان

هیچ درمان خاصی برای نابودی ویروس سرماخوردگی وجود ندارد، اما هدف درمان، کاهش علائم و بهبود وضعیت عمومی کودک است. درمان‌های رایج شامل موارد زیر هستند:

 استراحت و مایعات کافی

• کودک باید استراحت کافی داشته باشد.

• نوشیدن آب، آب‌میوه طبیعی، سوپ، و شیر گرم به رقیق شدن ترشحات کمک می‌کند.

 داروهای بدون نسخه (با مشورت پزشک)

• استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش تب و درد.

• سرم شست‌وشوی بینی یا قطره نمکی برای رفع گرفتگی بینی.

• داروهای ضد سرفه و ضد احتقان فقط با تجویز پزشک و برای کودکان بالای ۶ سال.

 درمان‌های خانگی و طبیعی

• بخور گرم: برای رفع گرفتگی بینی و تسکین سرفه.

• عسل طبیعی (برای کودکان بالای ۱ سال): آرام‌بخش طبیعی گلو.

• سوپ مرغ: تقویت سیستم ایمنی و کمک به بهبودی سریع‌تر.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، باید فوراً به پزشک مراجعه شود:

• تب بیش از ۳۸.۵ درجه که بیش از سه روز ادامه دارد

• مشکلات تنفسی یا خس‌خس سینه

• خواب‌آلودگی یا بی‌حالی غیرعادی

• استفراغ یا اسهال شدید

• گوش‌درد یا ترشح از گوش

• عدم بهبودی پس از ۱۰ روز

عوارض احتمالی سرماخوردگی در کودکان

در اغلب موارد، سرماخوردگی بدون عارضه خاصی بهبود می‌یابد. با این حال در برخی کودکان، به‌ویژه نوزادان یا کودکان با سیستم ایمنی ضعیف، ممکن است عوارضی ایجاد شود:

• عفونت گوش میانی (اوتیت)

• سینوزیت

• برونشیت یا ذات‌الریه

• حملات آسم (در کودکان مبتلا به آسم)

پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان

 رعایت بهداشت شخصی

• شست‌وشوی مرتب دست‌ها با صابون و آب گرم.

• آموزش به کودکان برای پرهیز از تماس دست به دهان، بینی و چشم‌ها.

• استفاده از دستمال هنگام عطسه یا سرفه.

 تغذیه سالم و تقویت سیستم ایمنی

• مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه.

• دریافت کافی ویتامین C و D.

• مصرف پروبیوتیک‌ها و مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان.

واکسن‌ها

 تهویه مناسب فضاهای بسته

نکاتی برای والدین

• از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها اجتناب کنید. این داروها بر ویروس‌ها بی‌اثرند.

• از ارسال کودک بیمار به مهدکودک یا مدرسه تا بهبودی کامل پرهیز کنید.

• مراقب علائم هشداردهنده باشید و در صورت لزوم با پزشک تماس بگیرید.

• در کودکان زیر ۲ سال، هر نوع تب یا علائم تنفسی باید جدی گرفته شود.

جمع‌بندی

سرماخوردگی در کودکان بیماری شایعی است که اغلب بی‌خطر است اما می‌تواند کودک و خانواده را به شدت درگیر کند. آگاهی والدین از علائم، روش‌های درمان و پیشگیری نقش حیاتی در کاهش شدت و تکرار بیماری دارد. با رعایت اصول بهداشتی، تغذیه مناسب، استفاده از درمان‌های حمایتی و مشورت به‌موقع با پزشک، می‌توان با آرامش بیشتری این دوران را پشت سر گذاشت.

۸ خرداد ۱۴۰۴ ۱۶:۳۱