چشم‌ها، علاوه بر اینکه پنجره‌ای به دنیای پیرامون ما هستند، نقش مهمی در زیبایی و هویت ظاهری انسان دارند. رنگ چشم یکی از ویژگی‌های بارز و متمایز هر فرد است که عمدتاً به عوامل ژنتیکی بستگی دارد. اما در برخی موارد، رنگ چشم ممکن است به دلایل مختلفی تغییر کند. یکی از مهم‌ترین عوامل تغییر رنگ چشم، بیماری‌ها هستند که می‌توانند باعث تغییر در ساختار، رنگدانه‌ها، یا وضعیت ظاهری چشم شوند. این تغییرات ممکن است گذرا یا دائمی باشند و گاهی نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر در بدن باشند.

رنگ چشم انسان عمدتاً ناشی از میزان و نوع رنگدانه ملانین در لایه عنبیه است. عنبیه، بخش رنگی چشم، می‌تواند در رنگ‌های آبی، سبز، قهوه‌ای، فندقی و غیره دیده شود. میزان ملانین، توزیع آن و ضخامت لایه‌های عنبیه در تعیین رنگ نهایی نقش دارند.

عوامل متعددی می‌توانند باعث تغییر رنگ چشم شوند:

• ژنتیک

• سن

• نور محیطی

• بیماری‌ها و اختلالات

• استفاده از داروها و مواد شیمیایی

• آسیب‌ها و جراحی

در این مقاله تمرکز ما بر تغییر رنگ چشم به‌دلیل بیماری‌ها است.

بخش دوم: بیماری‌هایی که باعث تغییر رنگ چشم می‌شوند

 التهاب عنبیه (ایریدیت یا ایرئیت)

ایریدیت به التهاب عنبیه گفته می‌شود که می‌تواند باعث تغییر رنگ و تیرگی چشم شود. التهاب منجر به تجمع سلول‌های التهابی و پروتئین‌ها در مایع داخل چشم می‌شود که می‌تواند رنگ چشم را تغییر دهد.

علل:

• بیماری‌های خودایمنی (مانند آرتریت روماتوئید)

• عفونت‌ها (ویروسی، باکتریایی)

• آسیب‌های چشمی

علائم:

 بیماری ویلسون (Wilson’s Disease)

یک اختلال نادر ژنتیکی است که باعث تجمع مس در بافت‌های بدن می‌شود، از جمله در چشم.

علائم چشمی:

 هتروکرومیا (Heterochromia)

حالت تفاوت رنگ بین دو چشم یا در بخش‌های مختلف یک عنبیه.

دلایل بیماری:

• می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد.

• در موارد اکتسابی، ممکن است ناشی از التهاب، آسیب، یا بیماری‌های چشمی باشد.

• بیماری‌های نادری مانند سندرم هورنبلیت (Horner’s syndrome) یا سندرم استورج-وبر می‌توانند باعث هتروکرومیا شوند.

گلوکوم زاویه بسته و داروهای مربوطه

گلوکوم نوعی بیماری چشمی است که باعث افزایش فشار داخل چشم می‌شود و می‌تواند تغییراتی در رنگ چشم ایجاد کند.

داروی لوماگزین (Latanoprost) که برای درمان گلوکوم استفاده می‌شود، می‌تواند باعث افزایش رنگدانه در عنبیه و تیره‌تر شدن رنگ چشم شود. این تغییر ممکن است دائمی باشد.

ملانوم عنبیه (Iris Melanoma)

ملانوم یکی از انواع سرطان است که می‌تواند روی عنبیه چشم تاثیر بگذارد و باعث تغییر رنگ ناگهانی یا تدریجی شود.

علائم:

• لکه‌های تیره یا تغییر رنگ عنبیه

• تغییر شکل عنبیه

• مشکلات بینایی

 اسکلروما و اسکلریت

این دو بیماری التهابی مربوط به صلبیه (سفیدی چشم) هستند، اما گاهی می‌توانند روی رنگ عنبیه نیز تاثیر بگذارند و باعث تغییر ظاهری چشم شوند.

کلایدرودرما و سایر بیماری‌های پوستی

برخی بیماری‌های پوستی و بافت همبند ممکن است روی رنگ چشم اثر بگذارند، مخصوصاً اگر به بافت اطراف چشم آسیب برسانند یا باعث تغییر رنگ پوست اطراف چشم شوند.

بخش سوم: مکانیزم‌های تغییر رنگ چشم در بیماری‌ها

در بیماری‌های مختلف، تغییر رنگ چشم به دلایل متفاوتی رخ می‌دهد:

• رسوب مواد خارجی یا معدنی: مانند رسوب مس در بیماری ویلسون که رنگ چشم را تغییر می‌دهد.

• التهاب و تورم: التهاب عنبیه می‌تواند باعث تجمع سلول‌های التهابی و تغییر رنگ شود.

• افزایش یا کاهش رنگدانه ملانین: بعضی داروها یا سرطان‌ها می‌توانند تولید ملانین را افزایش یا کاهش دهند و باعث تغییر رنگ شوند.

• آسیب به ساختار عنبیه: جراحی یا ضربه به چشم می‌تواند ساختار رنگی عنبیه را تغییر دهد.

بخش چهارم: تشخیص و درمان

تشخیص

تغییر رنگ چشم ناشی از بیماری‌ها باید توسط متخصص چشم‌پزشکی بررسی شود.

روش‌های تشخیصی شامل:

• معاینه کامل چشم

• بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی

• تصویربرداری (سونوگرافی چشم، MRI)

• آزمایشات خون برای بیماری‌های سیستمیک

• بیوپسی در موارد مشکوک به تومور

درمان

درمان تغییر رنگ چشم به علت اصلی آن بستگی دارد.

• در موارد التهاب، استفاده از داروهای ضد التهاب و استروئید

• درمان بیماری‌های سیستمیک مانند ویلسون با داروهای کلاتور مس

• جراحی در موارد ملانوم یا آسیب شدید

• قطع یا تغییر داروهای تاثیرگذار در تغییر رنگ

• استفاده از لنزهای رنگی در موارد زیبایی یا درمانی

بخش پنجم: نکات مهم و هشدارها

• تغییر ناگهانی رنگ چشم باید جدی گرفته شود و فوراً به پزشک مراجعه شود.

• تغییر رنگ چشم می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی باشد که نیاز به درمان فوری دارند.

• خوددرمانی یا استفاده از روش‌های غیرعلمی می‌تواند باعث آسیب شدید به چشم شود.

• پیشگیری با مراقبت‌های منظم چشم و مراجعه دوره‌ای به متخصص اهمیت دارد.

نتیجه‌گیری

تغییر رنگ چشم به‌دلیل بیماری‌ها، پدیده‌ای است که می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات داخلی یا چشمی جدی باشد. شناخت بیماری‌هایی که باعث این تغییرات می‌شوند، نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام و درمان موثر دارد. اهمیت مراقبت‌های منظم چشم‌پزشکی و توجه به تغییرات ظاهری چشم‌ها نباید نادیده گرفته شود تا از عواقب جدی جلوگیری گردد.

۲۹ تیر ۱۴۰۴ ۱۵:۰۵