سلامت دهان و دندان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت کلی بدن است که ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی فرد دارد. یکی از ارکان اساسی سلامت دهان، سلامت لثه‌ها است. لثه‌ها، بافت نرم و محافظ اطراف دندان‌ها، نقش مهمی در حفظ ثبات و عملکرد دندان‌ها دارند. وقتی این بافت‌ها دچار آسیب یا بیماری شوند، ممکن است منجر به مشکلات جدی و حتی از دست دادن دندان‌ها گردد. در چنین شرایطی، جراحی لثه به عنوان یکی از درمان‌های تخصصی و مهم در دندانپزشکی به کمک می‌آید.
در این مقاله، ابتدا به تعریف دقیق جراحی لثه پرداخته، سپس اهداف اصلی این درمان را به طور کامل شرح خواهیم داد.

جراحی لثه یا جراحی پریودنتال (Periodontal Surgery) به مجموعه‌ای از روش‌های درمانی گفته می‌شود که برای اصلاح، بازسازی یا بهبود بافت‌های لثه و ساختارهای حمایت‌کننده دندان (مانند استخوان آلوئولار) انجام می‌شود. این جراحی‌ها معمولاً زمانی ضرورت پیدا می‌کنند که درمان‌های غیر جراحی (مانند جرم‌گیری و تسطیح ریشه) نتوانند مشکلات لثه را به طور کامل برطرف کنند.

 بافت‌های درگیر در جراحی لثه

• لثه (Gingiva): بافت نرم و صورتی رنگی که دور دندان را می‌پوشاند.

• سمنتوم (Cementum): لایه‌ای که ریشه دندان را می‌پوشاند.

• رباط پریودنتال (Periodontal Ligament): ساختاری که دندان را به استخوان فک متصل می‌کند.

• استخوان آلوئولار (Alveolar Bone): استخوان فک که دندان‌ها را در بر می‌گیرد.

طبقه‌بندی جراحی‌های لثه

جراحی‌های لثه به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• جراحی ترمیمی: برای حذف بافت‌های آسیب‌دیده و کاهش عمق پاکت‌های پریودنتال (مثل جراحی فلپ).

• جراحی بازسازی: برای بازسازی استخوان و بافت نرم از دست رفته (مثل پیوند استخوان و بافت نرم).

• جراحی افزایش طول تاج: برای اصلاح ساختار تاج دندان جهت اهداف پروتزی یا زیبایی.

• جراحی زیبایی: برای بهبود ظاهر لثه‌ها و اصلاح مشکلاتی مثل تحلیل لثه یا لبخند لثه‌ای.

بیماری‌های لثه (پریودنتیت) از جمله شایع‌ترین بیماری‌های دهان هستند که می‌توانند بدون درمان به تحلیل بافت لثه و استخوان منجر شوند. این آسیب‌ها باعث تشکیل پاکت‌های پریودنتال عمیق، لق شدن دندان‌ها و نهایتاً از دست دادن آن‌ها می‌شود.
در مراحل اولیه بیماری، درمان‌های غیرجراحی ممکن است کافی باشند، اما در موارد پیشرفته‌تر جراحی لثه برای دستیابی به نتایج پایدار ضروری است.

 اهداف جراحی لثه

جراحی لثه اهداف متعددی دارد که همگی به منظور حفظ سلامت دهان، بهبود عملکرد دندان‌ها و افزایش کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین اهداف جراحی لثه پرداخته می‌شود:

حذف پاکت‌های پریودنتال

یکی از اهداف اصلی جراحی لثه کاهش عمق پاکت‌های پریودنتال است. پاکت پریودنتال فضایی است که بین دندان و لثه ایجاد می‌شود و محل تجمع پلاک و باکتری‌ها است. عمق زیاد پاکت‌ها درمان را سخت کرده و منجر به پیشرفت بیماری می‌شود. جراحی با حذف بافت‌های آسیب‌دیده و تسهیل دسترسی به سطح ریشه، عمق پاکت را کاهش می‌دهد.

توقف پیشرفت بیماری پریودنتال

جراحی به کاهش التهاب و حذف عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند و به این ترتیب پیشرفت بیماری پریودنتال را متوقف یا کند می‌سازد.

 بازسازی بافت‌های از دست رفته

هدف دیگر جراحی لثه، بازسازی بافت‌های نرم و سخت از دست رفته است. با تکنیک‌های خاص، امکان رشد مجدد استخوان، رباط پریودنتال و لثه فراهم می‌شود که به ثبات دندان‌ها کمک می‌کند.

اصلاح مشکلات زیبایی

جراحی‌های زیبایی لثه، مانند پیوند لثه برای پوشاندن ریشه‌های نمایان شده یا اصلاح لبخند لثه‌ای، به بهبود ظاهر دندان‌ها و افزایش اعتماد به نفس بیمار کمک می‌کنند.

 آماده‌سازی برای درمان‌های بعدی

گاهی جراحی لثه به منظور آماده‌سازی فضای دهان برای درمان‌های دیگر مانند ایمپلنت‌های دندانی یا درمان‌های پروتزی انجام می‌شود.

 کاهش خونریزی و التهاب

بیماری لثه اغلب با خونریزی و التهاب همراه است. جراحی می‌تواند با حذف بافت‌های ناسالم و ایجاد شرایط مناسب، خونریزی را کاهش دهد.

 انواع روش‌های جراحی لثه و اهداف خاص آن‌ها

جراحی فلپ (Flap Surgery)

در این روش، لثه به شکل فلپ برداشته می‌شود تا دندانپزشک بتواند جرم‌ها و باکتری‌های زیر لثه را پاک کند و سپس لثه مجدداً در جای خود بخیه زده می‌شود. هدف اصلی این جراحی کاهش عمق پاکت و کنترل التهاب است.

 جراحی پیوند لثه (Gingival Grafting)

این جراحی به منظور پوشاندن نواحی تحلیل رفته لثه انجام می‌شود و علاوه بر اهداف زیبایی، به حفظ ریشه دندان و کاهش حساسیت کمک می‌کند.

جراحی افزایش طول تاج دندان (Crown Lengthening)

برای افزایش طول قسمت قابل مشاهده دندان انجام می‌شود تا مشکلات پروتزی یا زیبایی برطرف شود.

جراحی بازسازی استخوان

با استفاده از مواد پیوندی یا فاکتورهای رشد، سعی می‌شود استخوان از دست رفته بازسازی شود تا دندان‌ها حمایت کافی داشته باشند.

 معیارهای موفقیت جراحی لثه

موفقیت جراحی لثه بستگی به عوامل متعددی دارد که شامل انتخاب مناسب نوع جراحی، مهارت جراح، رعایت مراقبت‌های پس از جراحی توسط بیمار و شرایط کلی سلامت دهان است. معیارهای زیر معمولاً برای ارزیابی موفقیت به کار می‌روند:

• کاهش عمق پاکت پریودنتال

• بهبود ثبات دندان‌ها

• کاهش خونریزی و التهاب لثه

• رشد مجدد بافت‌های از دست رفته

• رضایت زیبایی بیمار

عوارض احتمالی جراحی لثه

اگرچه جراحی‌های لثه عموماً ایمن و موثر هستند، اما ممکن است برخی عوارض رخ دهد، از جمله:

• درد و تورم پس از عمل

• خونریزی مختصر

• حساسیت دندان‌ها

• عفونت موضعی

• تحلیل بیشتر لثه (در موارد نادر)

با رعایت مراقبت‌های پس از جراحی و پیگیری‌های منظم می‌توان این عوارض را کاهش داد.

 مراقبت‌های پس از جراحی

برای تضمین موفقیت جراحی، مراقبت‌های پس از عمل شامل رعایت بهداشت دهان، مصرف داروهای تجویز شده، خودداری از مصرف دخانیات و مراجعه منظم به دندانپزشک ضروری است.

نتیجه‌گیری

جراحی لثه یکی از درمان‌های کلیدی در دندانپزشکی است که به حفظ سلامت دهان و دندان، بهبود عملکرد دندان‌ها و ارتقاء زیبایی لبخند کمک می‌کند. این نوع جراحی‌ها با اهداف متعددی از جمله حذف پاکت‌های پریودنتال، بازسازی بافت‌ها و آماده‌سازی برای درمان‌های تکمیلی انجام می‌شوند. شناخت دقیق تعریف، انواع و اهداف جراحی لثه برای بیماران و متخصصان دندانپزشکی ضروری است تا بهترین نتایج درمانی حاصل شود.