سرطان ریه یکی از شایع‌ترین و مرگبارترین انواع سرطان‌ها در جهان است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های ریه به طور غیرقابل کنترل تقسیم شده و تشکیل تومور می‌دهند. سرطان ریه معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سرطان ریه با سلول کوچک (SCLC) و سرطان ریه با سلول غیرکوچک (NSCLC). این بیماری بیشتر در مردان شیوع دارد و یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ ناشی از سرطان به شمار می‌آید. شناخت عوامل خطر در مردان برای پیشگیری و کنترل این بیماری اهمیت بالایی دارد.

سرطان ریه زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های ریه دچار تغییرات ژنتیکی شده و به صورت غیرقابل کنترل شروع به رشد و تکثیر می‌کنند. این سلول‌ها می‌توانند به بافت‌های اطراف نفوذ کرده و در صورت عدم درمان به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابند (متاستاز).

انواع سرطان ریه

• سرطان ریه با سلول کوچک (SCLC): این نوع سرطان ریه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد و به سرعت رشد کرده و به سرعت نیز گسترش می‌یابد.

• سرطان ریه با سلول غیرکوچک (NSCLC): این نوع حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد موارد سرطان ریه را شامل می‌شود و نسبت به SCLC رشد و گسترش کمتری دارد. انواع این نوع سرطان شامل آدنوکارسینوم، سرطان سلول سنگفرشی و کارسینوم سلول بزرگ است.

عوامل مختلفی در افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه نقش دارند. شناخت و کنترل این عوامل می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.

 مصرف دخانیات

مهم‌ترین و قوی‌ترین عامل خطر برای سرطان ریه، مصرف دخانیات است. سیگار کشیدن عامل بیش از ۸۰ درصد موارد سرطان ریه در مردان است. ترکیبات مضر موجود در دود سیگار، مانند نیکوتین و مواد سرطان‌زا، باعث تغییرات ژنتیکی در سلول‌های ریه می‌شوند. همچنین مصرف قلیان و سایر اشکال دخانیات نیز خطر را افزایش می‌دهد.

قرار گرفتن در معرض دود دست دوم

مردانی که در معرض دود سیگار دیگران (دود دست دوم) قرار دارند نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند، حتی اگر خود سیگاری نباشند.

 آلودگی هوا

آلودگی هوا به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی، یکی دیگر از عوامل مهم در ایجاد سرطان ریه است. ذرات معلق، گازهای سمی و مواد شیمیایی موجود در هوا می‌توانند باعث آسیب سلول‌های ریه شوند.

قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زا

افرادی که در محیط‌های کاری خود با مواد سرطان‌زایی مانند آزبست، آرسنیک، کروم، نیکل و برخی گازها و بخارات صنعتی در تماس هستند، خطر ابتلا به سرطان ریه در آنها افزایش می‌یابد.

 سابقه خانوادگی و ژنتیک

داشتن سابقه خانوادگی سرطان ریه، به ویژه در مردانی که بستگان نزدیک آنها مبتلا بوده‌اند، می‌تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد. برخی تغییرات ژنتیکی نیز ممکن است استعداد ابتلا به سرطان ریه را بالا ببرد.

سن و جنسیت

سن بالاتر به دلیل تجمع بیشتر عوامل مخرب و تغییرات ژنتیکی، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد. همچنین مردان به دلایل مختلف از جمله شیوع بیشتر مصرف دخانیات، بیشتر از زنان در معرض این بیماری قرار دارند.

بیماری‌های مزمن ریه

بیماری‌هایی مانند برونشیت مزمن و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) می‌توانند زمینه را برای ایجاد سرطان ریه فراهم کنند.

 علائم و نشانه‌های سرطان ریه

سرطان ریه در مراحل اولیه معمولاً علائم خاصی ندارد و به همین دلیل در اکثر موارد دیر تشخیص داده می‌شود. با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

• سرفه مزمن یا تغییر در نوع سرفه

• خون‌ریزی از راه سینه یا سرفه

• درد قفسه سینه

• تنگی نفس و خس‌خس سینه

• کاهش وزن بدون دلیل

• خستگی مفرط

• عفونت‌های مکرر ریه مانند برونشیت و پنومونی

• خسارت به اعصاب و ایجاد درد یا بی‌حسی در دست‌ها

 تشخیص سرطان ریه

تشخیص زودهنگام سرطان ریه نقش بسیار مهمی در افزایش شانس درمان دارد. روش‌های تشخیص عبارتند از:

عکس‌برداری

• رادیوگرافی قفسه سینه: اولین مرحله تشخیص که می‌تواند وجود تومور یا ناهنجاری را نشان دهد.

• سی‌تی اسکن (CT Scan): تصویربرداری دقیق‌تر که محل و اندازه تومور را مشخص می‌کند.

 نمونه‌برداری (بیوپسی)

برای تایید سرطان، نمونه‌ای از بافت مشکوک گرفته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

 آزمایشات تکمیلی

• بررسی عملکرد ریه

• اسکن PET: برای بررسی متاستاز

• آزمایش خون: به منظور بررسی سلامت کلی بدن و عملکرد اندام‌ها

 پیشگیری از سرطان ریه

با توجه به نقش پررنگ عوامل محیطی و سبک زندگی در ایجاد سرطان ریه، می‌توان با اتخاذ راهکارهای زیر خطر ابتلا را کاهش داد:

ترک دخانیات

مهم‌ترین و موثرترین روش پیشگیری ترک سیگار و سایر محصولات دخانی است. حتی ترک در سنین بالاتر نیز تاثیر زیادی در کاهش خطر دارد.

کاهش قرارگیری در معرض دود دست دوم

اجتناب از مکان‌های پر دود و فراهم کردن محیط‌های پاک برای افراد غیرسیگاری.

کاهش آلودگی هوا

کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی، حفظ محیط زیست و استفاده از فیلترها و تجهیزات تصفیه هوا.

 استفاده از تجهیزات حفاظتی در محیط کار

افرادی که با مواد شیمیایی و سرطان‌زا سر و کار دارند باید از ماسک‌ها و تجهیزات محافظتی استفاده کنند.

 مراقبت از سلامت ریه

مراجعه به پزشک در صورت داشتن بیماری‌های مزمن ریه و رعایت توصیه‌های پزشکی.

 درمان سرطان ریه

روش‌های درمانی سرطان ریه بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت است و ممکن است به صورت ترکیبی انجام شود:

 جراحی

برداشتن بخش یا تمام ریه در صورت محدود بودن سرطان.

 پرتودرمانی

استفاده از پرتوهای قوی برای نابودی سلول‌های سرطانی.

 شیمی‌درمانی

استفاده از داروهای شیمیایی برای کشتن سلول‌های سرطانی یا کاهش رشد آنها.

 درمان هدفمند و ایمنی درمانی

استفاده از داروهایی که به طور خاص روی مولکول‌ها و مسیرهای رشد سلول‌های سرطانی تاثیر می‌گذارند یا سیستم ایمنی را برای مبارزه با سرطان تحریک می‌کنند.

نتیجه‌گیری

سرطان ریه یکی از بیماری‌های جدی و کشنده است که عوامل مختلفی در ایجاد آن نقش دارند. در مردان، مصرف دخانیات مهم‌ترین عامل خطر به شمار می‌آید. شناخت علائم، انجام معاینات منظم و توجه به عوامل محیطی و سبک زندگی می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از این بیماری کمک کند. همچنین اقدامات درمانی متنوع و پیشرفته باعث افزایش امید به زندگی بیماران می‌شود.