هواداران فوتبال در کنار ستاره ها و بازیکنان نابغه، همواره به دنبال ستایش گزارشگران نخبه فوتبال نیز بوده اند. فراگیر شدن بیشتر فوتبال و پررنگ شدن اهمیت آن، تاسیس نخستین شبکه تلویزیونی مختص به ورزش را به همراه داشت تا این موضوع برای بینندگان تلویزیونی جدیت بیشتری پیدا کند.
در میان برنامههای ریز و درشتی که از سیما برای بینندگان پخش میشود، برنامههای فوتبالی جایگاه ویژهای دارند. برنامههایی که گاهی اوقات جذابیت و محبوبیت خود را در گرو مجری یا گزارشگری میبینند که با تبحر و تسلط خود بر نحوه اجرا، برنامه دیدنیتری را به تصویر میکشد. اکنون در برنامههای مختلف ورزشی صدا و سیما، گزارشگران و مجریان مختلفی فعالیت میکنند که با صدا و تصویر بسیاری از آنها آشنا هستید.
به بهانه دربی شماره ۱۰۲ بد ندیدیم اشارهای به تاریخ گزارشگری فوتبال در تلویزیون ایران داشته باشیم.
نخستین فردی هم که در تلویزیون ایران کار گزارشگری را آغاز کرد، کسی نبود جز مرحوم استاد عطاءالله بهمنش که به دلیل تسلط در نوشتن و فعالیت در رسانه های مکتوب و نوشتاری، به سرعت پیشرفت و محبوب شد.
کم نیستند کسانی که معتقدند مرحوم عطاءالله بهمنش، بهترین گزارشگر تمام ادوار تاریخ رادیو و تلویزیون کشورمان است. چرا؟
گزارش های تحسین آمیز او در کشتی بی نظیر بود و در دنیای کشتی پدیده بود، خصوصاًً گزارش کشتی های جهان پهلوان تختی و عبدالله موحد را باید شنید تا به اوج ظرافت کار او پی برد. به گفته کارشناسان هنوز کسی نتوانسته جای او بگیرد. گاهی اوقات مسابقات مهم محمد علی کلی را گزارش میکرد، آنچنان اعجاب بر انگیز بود گزارش او، که مردم از خواب خود میزدند تا رقابت بوکسور پر آوازه را با چاشنی گزارش صدا مخملی گوش کنند. مردم وقتی میدانستند که مسابقهای با صدای دیگری از تلویزیون پخش میشود، به سمت آنتن رادیو خود میرفتند و موج آن را تنظیم میکردند تا صدای بهمنش از رادیو باشد و صدای تلویزیون را قطع میکردند تا تصویر از تلویزیون باشد. شادروان بهمنش ورزشکار هم بود. چندین دوره قهرمانی در دو و میدانی تهران در رشته های نیمه استقامت و دفاع راست بودن تیم بانک ملی از آثار ورزشی او بود البته که در رشته های تنیس و کوهنوردی دستی بر آتش داشت و مهمترین فعالیت و علاقه او به کشتی بر میگردد .دوران مدیریت او در کشتی بود که پنج سال دبیر و نایب رئیس فدراسیون کشتی بود. استاد در مورد گزارشگری میگفت: یک گزارشگر رادیو و تلویزیون باید نویسندهای چیره دست باشد. گزارشگر ذاتا سریع باشد، اهل مطالعه باشد.
در سالهای منتهی به انقلاب اسلامی ایران یکی ،دو گزارشگر دیگر به مثل روشنزاده به استاد بهمنش اضافه شدند. دنیای گزارشگران ورزشی ایران در سالهای قبل از انقلاب تنها به همین افراد محدود میشد.
در سالهای بعد از آن پای گزارشگران دیگری هم به برنامههای ورزشی باز شد. اواخر دهه ۵۰ که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی بود، جهانگیر کوثری گام به دنیای گزارشگری گذاشت.
کوثری سال ۷۳ و پس از پایان جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا کمکم از تلویزیون به عنوان گزارشگر فاصله گرفت. علاوه بر کوثری، مجید وارث هم به عنوان یک گزارشگر تازه نفس و تازه معرفی شده به مردم ورزش دوست محبوبیت زیادی پیدا کرد. او از سال ۵۹ اجرای برنامه ورزش و مردم را به عهده گرفت و بعدها جای خود را به مرحوم بهرام شفیع داد.
دهه ۶۰، دهه میدانداری بهرام شفیع به عنوان گزارشگر و مجری در تلویزیون بود. در سالهای جنگ و دفاع مقدس این بهرام شفیع بود که با برنامه «ورزش و مردم» جای خود را در میان مردم باز کرد. خیلی ها گزارش بازی هیجان انگیز برزیل و فرانسه در جام جهانی ۱۹۸۶ مکزیک توسط زنده یاد بهرام شفیع، بهترین گزارش مسابقات جام جهانی توسط یک گزارشگر ایرانی بوده است. البته مرحوم شفیع تنها گزارشگر ورزشی آن سالها نبود. کیومرث صالح نیا نیز از گزارشگرانی بود که برخی بازیهای مهم را گزارش میکرد. اواخر دهه ۶۰ عباس بهروان نیز روی کار آمد، مجریای که کار خود را با گزارشگری دیدار ایران و چین آغاز کرد. گزارشهای پرانتقاد بهروان در سالهای ابتدایی دهه ۷۰ باعث شد، برخی چهرههای مطرح فوتبالی همچون علی پروین به او اعتراض کنند. این گزارشگر در دهه ۸۰ پس از یک تصادف هولناک کمکم از دور خارج شد. بهروان که اصفهانی است، هرگز حاضر نشد به دلیل کارش در تلویزیون به تهران نقل مکان کند تا به این ترتیب نزدیک به ۳۰ سال مدام در حال رفت و آمد بین تهران و اصفهان باشد.
پس از بهروان نوبت به گزارشگری افراد دیگری همچون مرحوم کیانوش یا خجسته هم رسید. اسکندر کوتی هم دهه ۷۰ تواناییهای خود را به عنوان یک گزارشگر به همه نشان داد، اما اتفاقات بازی ایران و عربستان در مقدماتی جام جهانی ۹۸ فرانسه، پرونده او را برای همیشه به بایگانی سپرد.
دوران بیشتر گزارشگرهای مورد اشاره پس از مدتی به پایان رسید تا اینکه جواد خیابانی گام به میدان گذاشت. گزارشگری که با گزارش بازی ایران و استرالیا نقطه عطفی در کارنامه خود به وجود آورد. خیابانی سال ۱۳۷۷ به عنوان بهترین گزارشگر تلویزیونی انتخاب و سال ۱۳۷۸ از سوی مجله سروش به عنوان دومین چهره محبوب تلویزیونی پس از الهی قمشهای برگزیده شد. صدای گرم و گیرای خیابانی و اطلاعات بدیعی که در بدو گزارشگری به مخاطب ارائه می داد به سرعت او را تبدیل به چهرهای محبوب کرد اما…
او سالهای ۸۴ و ۸۶ نیز به عنوان برترین مجری تلویزیونی انتخاب شد، هرچند در سالهای بعد با فاصله گرفتن از دوران اوج و عدم به روز کردن اطلاعات خودش، به تدریج جایگاه خود را در میان بینندههای تلویزیونی از دست داد.
خیابانی سال ۱۳۷۶ در حالی بازی تاریخی ایران و استرالیا را گزارش کرد که مجری جوان و جویای نام دیگری به نام عادل فردوسیپور گام به حیطه گزارشگری گذاشت. عصر عادل از سال ۱۳۷۶ آغاز شد.
اگر قرار باشد در تاریخ گزارشگران ورزشی ایران فقط یک نفررقیب عطاء بهمنش باشد، کسی نیست جز عادل فردوسیپور؛ کسی که پیش از این در روزنامه ابرار ورزشی خبرنگار و نویسنده بود. عادل مدتی پس از شروع کار خود در تلویزیون به عنوان گزارشگر سنگ بنای برنامه نود را نهاد تا پربینندهترین برنامه ورزشی تاریخ تلویزیون ایران را به نام خود کند. نخستین قسمت از برنامه تلویزیونی نود سال ۱۳۷۸ از شبکه سه پخش شد و … درنهایت همراه با پرونده گزارشگری عادل فردوسیپور بسته شد!
در سالهای بعد چهرههای جدیدی وارد شدند، چهرههایی به نامهای مزدک میرزایی، پیمان یوسفی (با ادبیات خاص و شاهنامهایاش)، محمد سیانکی، مجتبی صادقیان، محمدرضا بالاپور، علیرضا علیفر، حسین اسماعیلی، محسن عزیزی و محمدرضا احمدی و … در میان همه این گزارشگران اما فقط عادل فردوسیپور توانست به محبوبیت بی نظیری برسد.
پشتکار، اطلاعات قوی، صداقت، به روز بودن، زبان انگلیسی قوی، صراحت و دوری از تعارفات، تابوشکنی، نزدیکی به خطوط قرمز بدون گذشتن از آنها و همه و همه باعث شد عادل فردوسیپور سال ها نفر اول گزارشگری و حتی اجرا در تلویزیون شود. جالب آن که هنوز کسی نزدیک به این چهره محبوب هم نشده اما برای گزارش دربی روز پنج شنبه هیچ شانسی ندارد.
نکته؛ برای بسیاری از فوتبالدوستان و حتی کارشناسان فوتبال دنیا این پرسش لاینحل وجود دارد که بهترین فوتبالیست تاریخ کیست؟ مارادونا یا پله؟ هنوز دنیای فوتبال به پاسخ روشنی در این رابطه نرسیده و در نظرسنجی فدراسیون جهانی فوتبال پله برگزیده شد اما ماردونا رأی مردمی را در نظرسنجی فیفا از آن خود کرد. حال شما بگویید بهترین گزارشگر تاریخ تلویزیون ایران کیست؟ زنده نام عطاءالله بهمنش یا عادل فردوسیپور؟