کدری پوست به عوامل مختلفی بستگی دارد اما 80 درصد موارد آن به آسیب های ناشی از اشعه UV، آلودگی محیطی و ذرات معلق، شست‌وشوی افراطی، استفاده نادرست از محصولات آرایشی و درمان‌های غیراصولی همچون آبلیمو، جوش‌شیرین و خمیر دندان موبوط است.

دکتر وحید نوبهار، عضو وابسته انجمن متخصصان پوستDSGNY: کدری پوست (dullness) یک علامت شایع و ناراحت‌کننده بوده که به‌صورت کاهش درخشش، تیرگی نسبی، یکنواخت‌نبودن رنگ و بافت ناهموار سطح پوست تظاهر می‌یابد.

 کدری پوست به‌طور دقیق به معنی کاهش بازتاب نور از سطح پوستی به‌صورت یکنواخت و مطلوب است. ظاهر پوست وابسته به چهار عامل فیزیولوژیک و ساختاری شامل (الف) شفافیت و یکپارچگی لایه شاخی پوست، (ب) توزیع و تراکم ملانین، (ج) وضعیت جریان خون در مویرگ ها (رنگ و ته‌رنگ ناشی از هموگلوبین)، و (د) سطح هموژن یا ناهمواری‌های سطحی است که باعث پخش نور  می‌شوند.

هر اختلالی در این مؤلفه‌ها می‌تواند باعث کاهش درخشان بودن پوست شده، در نهایت به‌صورت کدر یا بی‌روح دیده شود.

چرا بعضی پوست‌ها درخشان به نظر می رسند؟

برای آنکه درک شود چرا برخی پوست‌ها شاداب و درخشان به نظر می‌رسند و برخی دیگر کدر و بی‌روح دیده می‌شوند لازم است ابتدا به ساز و کار طبیعی شفافیت پوست توجه کرد.

پوست سالم مانند سطحی صاف و مرطوب، نور را به‌صورت هماهنگ بازتاب می‌دهد و همین بازتاب منظم باعث جلوه‌ای زنده و روشن در چهره می‌شود.

یکی از مهمترین عوامل در این درخشش، سلامت سد محافظ پوست و میزان رطوبت آن است. زمانی که لایه بیرونی پوست به اندازه کافی آب در خود دارد، سطح پوست صاف‌تر و انعکاس نور در آن یکنواخت‌تر است. اما اگر این سد دچار خشکی، پوسته‌ریزی یا ترک‌های ظریف شود، نور به‌طور نامنظم بازتاب می‌یابد و چهره حالتی خسته و مات پیدا می‌کند.

عامل دوم وضعیت لایه شاخی پوست است. این لایه خارجی ترین لایه پوست بوده که از سلول‌های کراتینی تشکیل شده، در حالت طبیعی منظم و نازک است و به پوست ظاهری نرم و صاف می‌بخشد.

وقتی سلول‌های مرده به‌درستی جدا نمی‌شوند یا ضخامت این لایه بیشتر از حد معمول می‌شود، سطح پوست زبر و ناهماهنگ شده و توانایی بازتاب نور را از دست می‌دهد، در نتیجه پوست کدر دیده می‌شود.

رنگ‌دانه پوست یا ملانین نیز نقش مهمی در درخشش پوست دارد. زمانی که ملانین به‌صورت یکنواخت در سطح پوست توزیع شده باشد، رنگ پوست طبیعی و روشن‌تر به نظر می‌رسد؛ اما وقتی تولید آن در نقاطی از پوست بیشتر شود و لکه‌های تیره به‌وجود آید، درخشندگی کلی پوست کاهش می‌یابد و چهره نامتوازن و خسته جلوه می‌کند.

کاهش کلاژن عامل آسیب‌های پوستی

جریان خون در مویرگ های پوست نیز یکی دیگر از عوامل تعیین‌کننده است. وقتی خون‌رسانی به‌خوبی انجام شود، پوست رنگی زنده و ته‌رنگی صورتی و سالم دارد. اما کاهش جریان خون به‌ویژه بر اثر عواملی مانند سیگار یا کم‌تحرکی باعث می‌شود رنگ پوست به سمت خاکستری یا زیتونی متمایل شود و شادابی خود را از دست بدهد.

 همچنین بافت درونی پوست (درم) نیز بر بازتاب نور اثر مستقیم دارد. وجود کلاژن و سایر اجزای نگهدارنده در این لایه سطح پوست را پر و یکنواخت نگه می‌دارد. با افزایش سن یا بر اثر آسیب‌های محیطی میزان کلاژن کاهش یافته و پوست نازک‌تر و چروک‌دار می‌شود و همین ناهمواری‌ها باعث می‌گردد نور به‌جای بازتاب منظم، به‌صورت پراکنده منعکس شود و پوست مات به نظر برسد.

درخشش واقعی پوست نتیجه هماهنگی میان رطوبت کافی، سلامت سد پوستی، توزیع یکنواخت رنگ‌دانه‌ها، گردش خون مناسب و استحکام بافت‌های زیرین است. هر عاملی که یکی از این اجزا را مختل کند ظاهر پوست را از حالت شفاف و زنده به وضعیتی کدر و بی‌روح تبدیل می‌کند.

ساز و کارهای مولکولی و سلولی ایجاد کدری

کدری پوست نتیجه مجموعه‌ای از ساز و کارهای مولکولی و سلولی است که در سطوح مختلف پوست رخ می‌دهند و ظاهر آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. یکی از عوامل اصلی کاهش سرعت بازسازی سلول‌های اپیدرمی و تجمع لایه شاخی است.

وقتی فرآیند بازسازی سلول‌های کراتینوسیت کند می‌شود یا کراتوز (تجمع کراتین) افزایش می‌یابد، سلول‌های مرده در سطح پوست انباشته شده و باعث ناهمواری و ماتی پوست می‌شوند. این وضعیت مانع از بازتاب یکنواخت نور از سطح پوست شده و ظاهری کدر ایجاد می‌کند.

التهابات مزمن در زیر پوست نیز می‌تواند گردش خون پوست را تحت تأثیر قرار دهد و به تولید موضعی رنگدانه پوست منجر شود و رنگ پوست را غیر یکنواخت کنند. همچنین التهاب مزمن باعث افزایش از دست رفتن آب بین سلولی پوست (TEWL) شده که نتیجه آن خشکی پوست و تشدید کدری است چرا که پوست خشک کمتر قادر به بازتاب نور به‌صورت یکنواخت است.

استرس اکسیداتیو نیز نقش مهمی در کدری پوست ایفا می‌کند. رادیکال‌های آزاد ناشی از عواملی مانند اشعه ماوراء بنفش (UV)، آلودگی محیطی یا دود سیگار به لیپیدها و پروتئین‌های لایه عمقی پوست آسیب می‌رسانند. این آسیب‌ها باعث تخریب ساختارهای پوستی شده و با ایجاد پیری زودرس و زبری سطح پوست، کدری را تشدید می‌کنند. به این ترتیب پوست توانایی خود را برای حفظ ظاهری شاداب و درخشان از دست می‌دهد.

علت شناسی کدری پوست به زبان ساده

علل متنوع و خارجی کدری پوست شامل آسیب ناشی از پرتو فرابنفش، آلودگی محیطی و ذرات معلق، دود سیگار و نیکوتین، آب‌وهوای خشک و سرد و شست‌وشوی افراطی، استفاده نادرست از محصولات آرایشی و درمان‌های غیراصولی همچون آبلیمو، جوش‌شیرین و خمیر دندان است.

 از علل درونی هم می توان به تغییرات مرتبط با سن،  وضعیت هورمونی( کم‌کاری تیروئید، نوسانات استروژن، اختلالات متابولیکی، کم‌خونی و فقر آهن، نقص‌های تغذیه‌ای، (کمبود ویتامین C، ویتامین B12، فولات، امگا-۳، روی) اختلالات متابولیک(دیابت و مقاومت به انسولین)، بیماری‌های سیستمیک (نارسایی کبد و کلیه) اشاره کرد.

علل دارویی همچون داروهایی که موجب خشکی، فتوتوکسیکیتی یا رنگدانه‌سازی می‌شوند (برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدآکنه، شیمی‌درمانی) و مواجهه شغلی با عوامل آلرژن یا نور قوی از سایر علل کدری پوست محسوب می شوند.

شست و شوی افراطی با صابون عامل کدری و حساسیت پوست

روش‌های مراقبتی پوست اگر به درستی انجام شوند، می‌توانند به حفظ شفافیت و درخشندگی پوست کمک کنند، اما اشتباه های رایج در این روتین‌ها اغلب نقش کلیدی در ایجاد کدری پوست ایفا می‌کنند. اغلب این اشتباه ها با اختلال در سد دفاعی پوست، افزایش التهاب یا تشدید آسیب‌های محیطی همراه هستند و در نهایت به ظاهری مات، خشک و فاقد شفافیت منجر می‌شوند.

یکی از شایع‌ترین این اشتباهات شست‌وشوی بیش از حد صورت یا استفاده از صابون‌های قلیایی است. پوست انسان دارای یک لایه لیپیدی طبیعی است که به عنوان سد محافظ عمل کرده و از خروج آب از بین لایه های پوست جلوگیری می‌کند. شست‌وشوی مکرر به ویژه بیش از دو بار در روز، این لیپیدها را از بین می‌برد و pH طبیعی پوست را که کمی اسیدی (حدود ۵.۵) است، به سمت قلیایی تغییر می‌دهد.

صابون‌های قلیایی با ph بالا (معمولاً بالای ۸) این فرآیند را تشدید کرده و باعث خشکی، ترک‌خوردگی و التهاب خفیف می‌شوند. لذا پوست نمی‌تواند رطوبت خود را حفظ کند، سلول‌های مرده انباشته می‌شوند و سطح پوست ناهموار شده که نور را به طور یکنواخت بازتاب نمی‌دهد و منجر به کدری ظاهری می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهند که این نوع اختلال در سد پوستی می‌تواند تولید عوامل التهابی را افزایش دهد و چرخه‌ای از خشکی مزمن ایجاد کند که کدری را پایدار می‌سازد.

لایه برداری پوست را ضعیف می‌کند

 یکی دیگر از اشتباهات رایج، لایه‌برداری مکرر یا با غلظت بالا است که اگرچه در ابتدا پوست را صاف می‌کند اما در بلندمدت به کدری منجر می‌شود. لایه‌برداری چه فیزیکی (مانند اسکراب‌های خشن) و چه شیمیایی (مانند اسیدهای AHA یا BHA با غلظت بیش از ۱۰ درصد) سلول‌های مرده را حذف می‌کند، اما استفاده مکرر سد اپیدرمی را ضعیف کرده و باعث التهاب، قرمزی و حساسیت می‌شود.

 این التهاب مزمن می‌تواند تولید رنگدانه پوست را تحریک و لکه‌های ناهموار ایجاد کند در حالی که آسیب به لایه شاخی پوست منجر به افزایش هدررفت آب و خشکی می‌شود. پوست حساس‌شده همچنین بیشتر مستعد آسیب‌های محیطی مانند UV یا آلودگی است که این عوامل پیری زودرس و زبری سطح پوست را تشدید می‌کنند و در نهایت ظاهری کدر و خسته ایجاد می‌کنند.

 از سوی دیگر عوارض استفاده نادرست از رتینوئیدها یا ترکیب‌های مخرب نیز نقش مهمی در کدری پوست دارد. رتینوئیدها همانند رتینول یا ترتینوئین برای تحریک کلاژن‌سازی و بازسازی سلولی مفید هستند اما شروع با غلظت بالا یا ترکیب با مواد تحریک‌کننده مانند الکل یا اسیدهای قوی باعث التهاب شدید، پوسته‌ریزی بیش از حد و حتی درماتیت می‌شود.

این واکنش‌ها سد پوستی را مختل کرده و منجر به از دست رفتن آب بین سلولی، خشکی و قرمزی می‌شوند که پوست را مات و فاقد درخشندگی می‌کنند. همچنین التهاب ناشی از این اشتباه می‌تواند تولید رادیکال‌های آزاد را افزایش دهد و آسیب اکسیداتیو را تشدید کند که در بلندمدت به سختی ماتریکس پوستی منجر می‌شود.

یکی از جدی‌ترین عوامل تشدید کدری پوست عدم استفاده از ضدآفتاب یا استفاده نادرست از آن است. اشعه UV که حتی در روزهای ابری یا از پشت شیشه نفوذ می‌کند، باعث فتوآیجینگ (پیری نوری) می‌شود که شامل تخریب کلاژن و الاستین، تولید ملانین ناهموار و لکه‌های پیری است.

80 درصد آسیب‌های پوستی به اشعه UV مربوط است

 بدون ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ و طیف گسترده پوشش، پوست در معرض استرس اکسیداتیو قرار می‌گیرد که رادیکال‌های آزاد را افزایش داده و به لیپیدها و پروتئین‌های پوستی آسیب می‌رساند. این آسیب‌ها منجر به ناهمواری سطح پوست، خشکی و کدری می‌شوند زیرا پوست توانایی بازتاب نور را از دست می‌دهد. استفاده نادرست همانند عدم تمدید ضدآفتاب این اثرات را تشدید می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که تا ۸۰ درصد پیری پوست به عوامل خارجی مانند UV مربوط است بنابراین استفاده از  ضدآفتاب روزانه و حتی در منزل ضروری است.

باورهای غلط و روش‌های خانگی نادرست مانند استفاده از خمیر دندان روی جوش یا آبلیمو برای روشن کردن پوست اغلب به آسیب اپیدرم و التهاب مزمن منجر می‌شوند که کدری پوست را پایدار می‌کنند.

خمیر دندان حاوی مواد خشک‌کننده مانند منتول و بی‌کربنات سدیم است که جوش را موقتاً خشک می‌کند، اما باعث تحریک شدید، قرمزی و حتی سوختگی شیمیایی می‌شود که این التهاب سد پوستی را ضعیف کرده و به هدر رفت آب میان بافتی و انباشت سلول‌های مرده منجر می‌گردد.

 آبلیمو با اسیدیته بالا (ph  حدود ۲) اپیدرم را می‌سوزاند، حساسیت به نور (فوتوسنسیتیویتی) ایجاد می‌کند و می‌تواند لکه‌های دائمی (هیپرپیگمانتاسیون) به جا بگذارد، زیرا اسید سیتریک تولید رنگدانه پوست را تحریک می‌کند.

 این باورها که اغلب از منابع غیرعلمی ناشی می‌شوند، التهاب مزمن ایجاد کرده و میکروبیوم پوست را مختل می‌کنند که نتیجه آن خشکی، ناهمواری و کدری مداوم است.

 این اشتباهات نشان می‌دهند که روتین مراقبتی باید متعادل و مبتنی بر دانش علمی باشد تا پوست را به جای کدری، به سمت شفافیت هدایت کند.

راهنمای عملی سریع برای درمان کدری پوست

1.         مراجعه به پزشک متخصص و دریافت از مشاوره

2.         روزانه ضدآفتاب بزنید.

3.         از پاک‌کننده‌های ملایم و مرطوب‌کننده استفاده کنید.

4.         از لایه‌برداری پرتکرار یا با لیمو/جوش‌شیرین اجتناب کنید.

5.         سیگار را ترک کنید و مصرف قند ساده را کاهش دهید.

6.         اگر پوست شما کدر و همراه با علائم عمومی (خستگی، ریزش مو، تغییر وزن) است، آزمایش خون انجام دهید.

7.         طرح درمانی خود را بر اساس نظر پزشک متخصص و نه تبلیغات شبکه های اجتماعی، ادامه دهید.