در جهانی که چهره‌های کاریزماتیک، داستان‌های فنی را از آنِ خود می‌کنند، همیشه کسانی هستند که ترجیح می‌دهند در تاریکی کار کنند، نه در نور دوربین‌ها. نیکلای دوروف یکی از همان ذهن‌های کم‌حرف اما پرقدرت است. او نه سخنرانی‌های انگیزشی دارد و نه در نشست‌های رسانه‌ای حاضر می‌شود. با این حال، بخش عمده‌ای از معماری دو پلتفرم تأثیرگذار روسی، یعنی شبکهٔ اجتماعی وی‌کی و پیام‌رسان جهانی تلگرام، از دل اندیشه‌ها و الگوریتم‌های او بیرون آمده است.

وقتی پاول دوروف، برادر کوچک‌ترش، با کت‌های سیاه و موهای مرتبش نماد «آزادی دیجیتال» در رسانه‌ها شد، نیکلای در گوشه‌ای از آزمایشگاه ریاضی سن‌پترزبورگ، در حال محاسبهٔ ساختار رمزگذاری (encryption structure) بود که قرار بود میلیون‌ها انسان در سراسر جهان را به هم متصل کند. برای او فناوری نه ابزاری برای شهرت، بلکه راهی برای نظم بخشیدن به جهان بود؛ نظمی که از منطق ریاضیات سرچشمه می‌گرفت.

داستان نیکلای دوروف، داستان مردی است که از هیاهو گریخت تا بتواند یک شبکهٔ امن جهانی را بسازد. کسی که میان اعداد، الگوریتم‌ها و پروتکل‌های رمزگذاری، پناهگاهی یافت و شاید هرگز نخواست در کانون توجه قرار گیرد.

۱- نیکلای دوروف؛ ریاضی‌دانِ بی‌هیاهو

نیکلای در دههٔ ۱۹۷۰ در خانواده‌ای علمی و فرهنگی در سن‌پترزبورگ متولد شد. پدرش استاد زبان‌شناسی و مادرش آموزگار بود و هر دو بر دقت، مطالعه و عشق به دانش تأکید داشتند. نیکلای از همان کودکی، استعداد خارق‌العاده‌ای در ریاضیات نشان داد. در حالی که همسالانش تازه با جمع و تفریق آشنا می‌شدند، او در ذهنش الگوهای هندسی و روابط عددی پیچیده را تجسم می‌کرد.

در نوجوانی، وارد المپیادهای بین‌المللی ریاضی شد و چندین مدال طلا به‌دست آورد. در دههٔ ۲۰۰۰، به‌عنوان نمایندهٔ دانشگاه سن‌پترزبورگ در مسابقات جهانی برنامه‌نویسی شرکت کرد و مقام نخست را کسب کرد. همان‌جا بود که بسیاری از همکاران آینده‌اش در وی‌کی و تلگرام را پیدا کرد. او به دقت عمل، خوی آرام و توانایی استثنایی در حل مسائل پیچیده شهرت داشت.

نیکلای در ۲۴ سالگی از رسالهٔ دکترای خود در ریاضیات دفاع کرد و مدتی نیز در مؤسسهٔ ماکس پلانک در بن آلمان به پژوهش پرداخت. اما برخلاف بسیاری از هم‌دوره‌ای‌هایش، هرگز جذب صنعت یا تجارت نشد. او بیشتر به مفاهیم نظری همچون نظریهٔ اعداد (number theory) و هندسهٔ محض (absolute geometry) علاقه داشت؛ مفاهیمی که بعدها پایهٔ تفکر رمزنگاری تلگرام شدند.

۲- نقطهٔ آغاز همکاری با پاول دوروف

در سال‌هایی که نیکلای سرگرم پژوهش در آلمان بود، برادر کوچک‌ترش پاول در روسیه، میان دانشگاه، هنر و کدنویسی در رفت‌وآمد بود. پاول برخلاف نیکلای به ترکیب خلاقیت و ماجراجویی علاقه داشت. زمانی که شبکه‌های اجتماعی تازه در روسیه شناخته می‌شدند، او ایدهٔ ساخت پلتفرمی بومی را مطرح کرد.

پاول به نیکلای تلفن زد و گفت: «می‌خواهم شبکه‌ای بسازم که مردم روسیه در آن آزادانه حرف بزنند، بدون کنترل یا سانسور». نیکلای ابتدا مردد بود. او همیشه فاصله‌اش را با سیاست حفظ می‌کرد. اما وسوسهٔ حل یک مسئلهٔ مهندسی بزرگ باعث شد بپذیرد.

از آلمان، کدهای اولیهٔ پروژه را بازبینی و معماری داده‌ها را طراحی کرد. نتیجه، تولد شبکهٔ اجتماعی «وی‌کی» بود، نسخه‌ای بومی از فیسبوک که در کمتر از چند سال، به محبوب‌ترین پلتفرم روسیه تبدیل شد. نیکلای در مقام مدیر ارشد فناوری (CTO) توانست گروهی از بهترین برنامه‌نویسان روسیه را گرد هم آورد و زیرساختی بسازد که هم مقاوم در برابر حملات سایبری باشد و هم میلیون‌ها کاربر را هم‌زمان پشتیبانی کند.

۳- جدایی از وی‌کی و آغاز رؤیای دوم

در سال ۲۰۱۴، وقتی گروهی از سرمایه‌گذاران نزدیک به حکومت روسیه کنترل کامل وی‌کی را به دست گرفتند، برادران دوروف تصمیم گرفتند پروژه را ترک کنند. پاول از روسیه خارج شد و نیکلای نیز به‌تدریج از فعالیت تجاری کناره گرفت، اما پیوند علمی آن دو قطع نشد. در همان دوران بود که بذر پروژه‌ای جدید کاشته شد؛ پیام‌رسانی جهانی با تمرکز بر امنیت و رمزنگاری.

نیکلای مسئول طراحی پروتکل‌های رمزگذاری و ساختار داده‌ها شد. نتیجهٔ کار او چیزی بود که بعدها به عنوان «MTProto» شناخته شد، سیستمی برای انتقال داده‌ها با حداکثر سرعت و حداقل ریسک نفوذ. این فناوری، مغز فنی تلگرام را شکل داد و باعث شد پیام‌رسانی که در ابتدا فقط میان کاربران روسی محبوب بود، به یکی از پرکاربردترین ابزارهای ارتباطی جهان تبدیل شود.

نیکلای برخلاف پاول هرگز خود را در قامت بنیان‌گذار معرفی نکرد. اما در واقع بدون طراحی‌های ریاضی و الگوریتم‌های او، تلگرام هیچ‌گاه به این شکل ایمن و روان کار نمی‌کرد.

۴- مردی میان اعداد و سیاست

شاید عجیب به نظر برسد که یک ریاضی‌دان آرام و گوشه‌گیر، گهگاه در شبکه‌های اجتماعی دربارهٔ سیاست روسیه اظهار نظر کند. اما نیکلای چنین بود. او به دلیل ذهن تحلیلی‌اش، به تناقض‌ها حساس بود و فساد یا مداخله‌های نظامی را نوعی بی‌نظمی در ساختار جامعه می‌دید.

در صفحهٔ شخصی‌اش، از فساد نهادهای دولتی و تقلب در انتخابات انتقاد می‌کرد و شبه‌جزیرهٔ کریمه و منطقهٔ دونباس را «مناطق اشغال‌شده» می‌نامید. برخلاف بسیاری از چهره‌های علمی روسیه، از سکوت پرهیز می‌کرد، اما این انتقادها با زبان آرام و بدون شعار همراه بود. او به جای فریاد، تحلیل می‌نوشت و این وجه تمایزش بود.

نیکلای حتی در بیان نظرات سیاسی هم با منطق ریاضی برخورد می‌کرد؛ مسأله را به اجزا تقسیم می‌کرد، فرضیه می‌ساخت و نتیجه می‌گرفت. او هرگز در تجمع یا مصاحبه‌ای ظاهر نشد، اما اثر قلمش در جامعهٔ دیجیتال روسیه دیده می‌شد. همین تضاد میان سکوت و نفوذ، تصویر جالبی از او ساخته است: مردی منزوی که در عین انزوا، تأثیرگذارترین معمار ارتباط دیجیتال روسیه است.

۵- وسوسهٔ بلاک‌چین و تولد پروژهٔ TON

پس از موفقیت تلگرام، نیکلای به فکر مرحلهٔ بعدی افتاد. او می‌خواست شبکه‌ای غیرمتمرکز بسازد که کنترل آن در دست هیچ دولت یا شرکت واحدی نباشد. ایده‌اش این بود که اگر رمزنگاری بتواند مکالمات را امن کند، چرا نتوان تراکنش‌های مالی را نیز همین‌گونه کرد؟

این تفکر، به پروژه‌ای به نام TON (Telegram Open Network) منجر شد که بر پایهٔ فناوری بلاک‌چین (blockchain technology) طراحی شد. هدف، ایجاد زیرساختی برای انتقال پول، فایل و داده در محیطی ایمن و بدون واسطه بود. ارز دیجیتال بومی آن، «گرام» نام گرفت.

نیکلای بخش عمده‌ای از ساختار ریاضی و الگوریتمی TON را طراحی کرد. بسیاری از متخصصان او را در کنار چهره‌های بزرگی چون ویتالیک بوترین (خالق اتریوم) به عنوان مغزهای نظری دنیای بلاک‌چین می‌شناسند. هرچند پروژه به دلیل فشارهای قانونی در آمریکا متوقف شد، اما ایدهٔ غیرمتمرکزسازی، بعداً در ابزارهای مختلف تلگرام ادامه یافت.

این تلاش‌ها نشان داد که نیکلای صرفاً یک برنامه‌نویس نیست، بلکه اندیشمندی است که می‌خواهد قواعد کنترل دیجیتال را بازتعریف کند.

۶- میان ریاضیات و فناوری: دو جهان در ذهن یک نفر

در حالی که پاول دوروف به چهره‌ای بین‌المللی و نماد جوانی بی‌پروا تبدیل شده بود، نیکلای همچنان در مؤسسهٔ ریاضی استکلف در سن‌پترزبورگ به تحقیق ادامه می‌داد. او روزها را صرف مطالعهٔ ساختارهای انتزاعی در نظریهٔ اعداد و شب‌ها را صرف اصلاح پروتکل‌های تلگرام می‌کرد.

همکارانش می‌گویند او ذهنی «دو‌گانه» دارد؛ نیمی در جهان معادلات و نیمی در جهان کد. این دو قلمرو در ذهن او باهم ترکیب می‌شوند و چیزی به وجود می‌آورند که هم زیباست و هم کاربردی.

به گفتهٔ کسانی که از نزدیک با او کار کرده‌اند، نیکلای به شدت درون‌گراست و از جمع‌های عمومی گریزان. اما وقتی پای مسئله‌ای علمی در میان باشد، به شکلی حیرت‌انگیز پرانرژی می‌شود. او باور دارد که زیبایی ریاضیات می‌تواند پشتوانهٔ اخلاقی فناوری باشد؛ جمله‌ای که بارها در نوشته‌هایش تکرار شده است.

۷- منش و نگرش نیکلای دوروف به علم و آزادی

نیکلای دوروف با وجود وابستگی‌اش به دنیای دیجیتال، همواره دیدگاهی فلسفی نسبت به آزادی انسان در برابر ساختارهای قدرت داشته است. او برخلاف بسیاری از فناوران، از کلمهٔ «کنترل» بیزار است. در دیدگاه او، هرچیزی که بتواند ارتباطات انسانی را بدون سانسور برقرار کند، گامی در جهت اخلاق است.

این نگاه، در طراحی فنی او نیز بازتاب یافته است. پروتکل‌های رمزگذاری تلگرام نه‌تنها امنیت داده را تضمین می‌کنند، بلکه امکان دخالت نهادهای نظارتی را به حداقل می‌رسانند. نیکلای معتقد بود امنیت واقعی زمانی به‌دست می‌آید که اعتماد در طراحی کدها جای داده شود، نه در وعده‌های شرکت‌ها.

در نوشته‌هایش از ترکیب فلسفه و ریاضی استفاده می‌کند و مفاهیمی چون «زیبایی در نظم»، «آزادی در ساختار» و «اخلاق در الگوریتم» را مطرح می‌کند. برای او، ریاضیات نه فقط علم اعداد بلکه زبانِ حقیقت است.

۸- زندگی در سایهٔ شهرت برادر

پاول دوروف، چهره‌ای رسانه‌ای و گاه جنجالی است. لباس‌های تیره، سخنان تند و حضورش در شبکه‌های اجتماعی او را به شخصیتی کاریزماتیک تبدیل کرده است. اما در سوی دیگر، نیکلای ایستاده است: مردی کم‌حرف، بی‌عکس، و درون‌گرا.

در مصاحبه‌های نادر پاول، همیشه از برادرش با احترام یاد می‌کند و او را «مغز آرام پروژه» می‌نامد. با این حال، بسیاری از کاربران و حتی رسانه‌ها، سال‌ها از نقش واقعی نیکلای بی‌خبر بودند. شاید اگر چهره‌ای رسانه‌ای‌تر داشت، نامش در کنار بنیان‌گذاران بزرگ دنیای فناوری آورده می‌شد.

او هیچ‌گاه به دنبال مالکیت یا برند شخصی نبود. حتی در اوج محبوبیت تلگرام، حساب کاربری‌اش در شبکه‌های اجتماعی پر از معادلات و گاه طنزهای ریاضی بود. گویی می‌خواست بگوید: «من برای دیده شدن کد نمی‌نویسم، برای حل مسئله می‌نویسم.»

۹- میراث نیکلای دوروف؛ میان معادله و آزادی

با گذشت دو دهه از نخستین پروژه‌اش، هنوز ساختارهایی که نیکلای طراحی کرده ستون‌های اصلی تلگرام‌اند. رمزگذاری دو‌لایه، ذخیره‌سازی توزیع‌شده و سرعت فوق‌العاده انتقال داده، همه حاصل ذهن اوست.

او اکنون به عنوان پژوهشگر ارشد در آکادمی علوم روسیه فعالیت دارد و هرچند در رسانه‌ها کمتر دیده می‌شود، اما در جامعهٔ فنی، نامش با احترام برده می‌شود. بسیاری او را نماد پیوند میان علم ناب و فناوری می‌دانند؛ نمونه‌ای از این‌که چطور یک ذهن علمی می‌تواند بدون هیاهو، آیندهٔ ارتباطات بشر را تغییر دهد.

اگر پاول دوروف چهرهٔ عمومی «آزادی دیجیتال» باشد، نیکلای چهرهٔ درونی و عقلانی آن است؛ مغزی که به جای سخن، با اعداد حرف می‌زند و با معادلات می‌نویسد.

۱۰- زبان کد، زبان احساس: تضاد عمیق در شخصیت نیکلای دوروف

نیکلای دوروف به‌ظاهر انسانی خشک و تحلیلی است، اما در لایه‌های زیرین شخصیتش نوعی حساسیت عاطفی و شاعرانه نهفته است. دوستان نزدیکش گفته‌اند که وقتی دربارهٔ الگوریتم‌ها حرف می‌زند، لحنی شبیه هنرمندان دارد؛ انگار از نقاشی یا موسیقی سخن می‌گوید. او باور دارد که کد خوب همانند شعر است: مختصر، موزون و صادق.

شاید همین نگاه احساسی به منطق است که کارهایش را از دیگران متمایز می‌کند. برای نیکلای، ریاضیات فقط ابزاری برای محاسبه نیست، بلکه ابزاری برای درک جهان است. او در طراحی ساختارهای رمزگذاری تلگرام، به دنبال ساخت «زبان اعتماد» بود؛ زبانی که انسان بتواند بدون گفت‌وگوهای پیچیده، از طریق آن احساس امنیت کند.

در نوشته‌هایش اشاره می‌کند که هدف او از خلق چنین سامانه‌هایی، فقط مقابله با سانسور یا جاسوسی نیست، بلکه ایجاد نوعی رابطهٔ پاک میان انسان و فناوری است. همین باور باعث شده تا در هر نسخهٔ جدید تلگرام، اصول سادگی، شفافیت و استقلال فکری رعایت شود؛ ارزش‌هایی که ریشه در ذهن او دارند.

۱۱- فاصله‌گرفتن از دنیای تجارت و بازگشت به علم

پس از جنجال‌های مربوط به پروژهٔ ارز دیجیتال تلگرام (گرام) و درگیری‌های حقوقی در آمریکا، نیکلای دوروف عملاً از فضای کسب‌وکار فاصله گرفت. او ترجیح داد به جای مدیریت، دوباره به دنیای علم بازگردد. بازگشتی که برایش به معنای آزادی ذهنی بود.

در مؤسسهٔ ریاضی استکلف، بار دیگر درگیر پژوهش‌های عمیق در نظریهٔ اعداد (number theory) و ساختارهای جبری (algebraic structures) شد. همکاری‌اش با دانشجویان جوان ادامه یافت و چندین مقالهٔ تخصصی دربارهٔ فضاهای توپولوژیک و نگاشت‌های پیچیده منتشر کرد.

با وجود آن‌که تلگرام بدون حضور فعال روزانهٔ او نیز پیش می‌رفت، بسیاری از مهندسان ارشد شرکت همچنان به طراحی‌های او رجوع می‌کردند. به گفتهٔ یکی از اعضای تیم، «کدهایی که نیکلای نوشته بود آن‌قدر تمیز و دقیق بودند که هنوز تغییرشان دشوار است.»

او از دنیای سرمایه و رقابت فاصله گرفت، اما در پشت صحنه باقی ماند؛ به عنوان مشاوری بی‌نام که هر از گاه، با چند خط کد یا معادله، مسیر پروژه را اصلاح می‌کرد.

۱۲- رابطهٔ نیکلای و پاول: تضاد خلاقیت و منطق

در نگاه بیرونی، دو برادر دوروف نمایندهٔ دو جهان متفاوت‌اند. پاول، جوانی کاریزماتیک، ماجراجو و رسانه‌ای است که تلگرام را به پدیده‌ای فرهنگی تبدیل کرده است. در مقابل، نیکلای فردی آرام، علمی و ساختارگراست که ترجیح می‌دهد پشت پرده بماند.

اما این تضاد، راز موفقیت آن‌هاست. پاول هدف و ایده را می‌سازد، نیکلای مسیر تحققش را. پاول حرف از آزادی می‌زند، نیکلای آزادی را در کد معنا می‌کند. یکی آتش است، دیگری سنگ زیر بنا.

نیکلای در جلسات تصمیم‌گیری کمتر صحبت می‌کند، اما وقتی سخن می‌گوید، جمله‌اش معمولاً مسیر پروژه را تغییر می‌دهد. او در طراحی پروتکل‌های تلگرام همیشه بر اصل «حداقل پیچیدگی، حداکثر امنیت» تأکید کرده است. این دو برادر، مانند دو قطب مکمل، ترکیب نادری از شهود و منطق را شکل داده‌اند؛ ترکیبی که به ندرت در دنیای فناوری دیده می‌شود.

۱۳- دیدگاه نیکلای دوروف دربارهٔ آیندهٔ ارتباطات

نیکلای معتقد است که ارتباطات در عصر دیجیتال باید دو ویژگی اصلی داشته باشند: «قابلیت اعتماد» و «عدم وابستگی به قدرت مرکزی». به باور او، انسان تا زمانی آزاد است که بتواند بدون واسطهٔ قدرت، با دیگری سخن بگوید.

در مقالات و یادداشت‌هایش اشاره کرده که ساختارهای متمرکز، هرچند کارآمد به نظر می‌رسند، اما همیشه در معرض سوء‌استفاده‌اند. بنابراین تلاش کرده تا در تلگرام، داده‌ها نه در یک مرکز بلکه در چند سرور توزیع‌شده نگهداری شوند. این تصمیم صرفاً فنی نبود؛ فلسفی بود.

از نظر نیکلای، فناوری آینده باید اخلاق‌محور (ethics-oriented technology) باشد. یعنی هر خط کد، تأثیر اجتماعی خود را در نظر بگیرد. در نگاه او، هوش مصنوعی، بلاک‌چین و رمزنگاری نه ابزار کنترل، بلکه ابزار خودآگاهی جمعی‌اند. این دیدگاه شاید ایده‌آل‌گرایانه به نظر برسد، اما برای مردی که میان معادلات و حقیقت زندگی می‌کند، منطقی است.

۱۴- نیکلای دوروف؛ معمار آرام جهان دیجیتال

در تاریخ فناوری، معمولاً نام کسانی به یاد مانده که در برابر دوربین‌ها ایستاده‌اند، نه آنان که پشت سر مانیتورهای خاموش نشسته‌اند. نیکلای دوروف از همان دسته دوم است؛ معمار خاموش دنیای دیجیتال.

او نشان داده که می‌توان در سکوت، مسیر ارتباطات جهانی را دگرگون کرد. درحالی‌که بسیاری از شرکت‌های فناوری، داده‌ها را کالای تجاری می‌دانند، او امنیت را حق طبیعی بشر تلقی می‌کند. این فلسفه نه‌تنها در طراحی تلگرام بلکه در منش شخصی او دیده می‌شود.

نیکلای به‌ندرت مصاحبه کرده، اما در چند گفت‌وگوی کوتاه گفته است که موفقیت برایش در تعداد کاربران یا ثروت نیست، بلکه در میزان اطمینان کاربران از امنیت‌شان است. برای او، مهم‌ترین دستاورد آن است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان بتوانند آزادانه با هم سخن بگویند، بی‌آنکه نگران شنود یا سانسور باشند.

۱۵- سکوتی که ادامه دارد

امروز، در حالی که پاول دوروف به چهره‌ای جهانی و موضوع بحث رسانه‌ها تبدیل شده، نیکلای در آپارتمان ساده‌اش در سن‌پترزبورگ، میان کتاب‌ها و یادداشت‌های ریاضی‌اش زندگی می‌کند. از تلویزیون دوری می‌کند و بیشتر وقتش را صرف حل مسائل نظری یا پیاده‌سازی الگوریتم‌های تازه می‌گذارد.

او نه در پی شهرت است و نه ثروت. زندگی‌اش گواهی است بر اینکه در دنیای فناوری هم می‌توان آرام بود و در عین حال انقلابی. گاه در انجمن‌های برنامه‌نویسی روسیه نوشته‌هایی از او منتشر می‌شود، معمولاً دربارهٔ یک معادله، یا ایده‌ای تازه در رمزنگاری، نه دربارهٔ تلگرام یا سیاست.

در عصری که بسیاری به دنبال دیده‌شدن‌اند، نیکلای یادآوری می‌کند که گاهی بزرگ‌ترین اثر، در سکوت شکل می‌گیرد. شاید همین سکوت است که به کارهایش عمق و دوام داده است.

خلاصه

نیکلای دوروف، ریاضی‌دان نابغه و مغز فنی پشت وی‌کی و تلگرام، نمونه‌ای نادر از پیوند علم ناب و فناوری کاربردی است. او از کودکی به دنیای عدد و منطق علاقه داشت و در المپیادهای جهانی درخشید. با همکاری برادرش پاول، نخست وی‌کی و سپس تلگرام را طراحی کرد و با ساخت پروتکل رمزگذاری MTProto، استاندارد تازه‌ای برای امنیت پیام‌رسان‌ها پدید آورد.

پس از درگیری‌های سیاسی و فشارهای خارجی، از مدیریت فاصله گرفت و به پژوهش بازگشت، اما همچنان مسیر فنی پروژه را هدایت می‌کند. در فلسفهٔ فکری او، امنیت و آزادی دو روی یک سکه‌اند؛ بدون آزادی، امنیت معنایی ندارد. نیکلای از شهرت گریزان است اما اثرش در زندگی دیجیتال میلیون‌ها انسان حضور دارد.

او در سکوت کار می‌کند، اما سکوتش پر از نظم و معناست. میراثش نه‌فقط در کدهای تلگرام بلکه در اندیشه‌ای است که به انسان یادآوری می‌کند: فناوری اگر اخلاق نداشته باشد، حتی زیباترین معادله‌ها هم به بی‌نظمی منجر می‌شوند.

سؤالات رایج (FAQ)

❓ آیا نیکلای دوروف یکی از بنیان‌گذاران رسمی تلگرام است؟
بله، او به همراه برادرش پاول دوروف در طراحی و راه‌اندازی تلگرام نقش بنیادی داشت، هرچند ترجیح داده نامش کمتر در رسانه‌ها دیده شود.

❓ نقش اصلی نیکلای در توسعهٔ تلگرام چه بود؟
او معمار فنی سیستم، طراح پروتکل رمزگذاری MTProto و مسئول ساختار انتقال داده‌ها بود که امنیت و سرعت بالای تلگرام را تضمین کرد.

❓ چرا نیکلای از دنیای رسانه و تجارت دوری می‌کند؟
شخصیتی درون‌گرا دارد و باور دارد تمرکز بر علم و ریاضیات، از شهرت و پول ارزشمندتر است. او از هیاهوی رسانه‌ای بیزار است.

❓ آیا نیکلای همچنان با تلگرام همکاری دارد؟
بله، هرچند در پشت صحنه و به شکل غیررسمی، همچنان در طراحی‌های فنی و مشاورهٔ الگوریتمی با تیم تلگرام در ارتباط است.

❓ تفاوت دیدگاه نیکلای با پاول دوروف چیست؟
پاول بیشتر بر فلسفهٔ آزادی و ساخت برند تمرکز دارد، اما نیکلای بر منطق علمی و امنیت ساختاری. این تضاد مکمل، راز موفقیت آن‌هاست.

دکتر علیرضا مجیدی

پزشک، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک»

دکتر علیرضا مجیدی، نویسنده و بنیان‌گذار وبلاگ «یک پزشک».
با بیش از ۲۰ سال نویسندگی «ترکیبی» مستمر در زمینهٔ پزشکی، فناوری، سینما، کتاب و فرهنگ.
باشد که با هم متفاوت بیاندیشیم!