معنای رفتار منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive) چیست؟

تعریف رفتار منفعل-تهاجمی

رفتار منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive) به شکلی از رفتار گفته می‌شود که فرد به صورت غیرمستقیم و پنهانی مخالفت یا خصومت خود را نشان می‌دهد. این نوع رفتار معمولاً به جای ابراز مستقیم احساسات منفی مانند خشم، ناراحتی یا نارضایتی، از روش‌های غیرمستقیم و اغلب ناکارآمد برای بیان این احساسات استفاده می‌شود.

ویژگی‌های رفتار منفعل-تهاجمی

رفتار منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive) می‌تواند شامل ویژگی‌های زیر باشد:

1. تاخیر در انجام وظایف: فرد ممکن است وظایف و تعهدات خود را به تعویق بیندازد یا آنها را به طور ناقص انجام دهد.
2. نارضایتی پنهان: فرد به جای بیان مستقیم نارضایتی، آن را به صورت پنهانی و غیرمستقیم نشان می‌دهد.
3. استفاده از طعنه: استفاده از طعنه و کنایه برای بیان احساسات منفی بدون مواجهه مستقیم.
4. فراموشی عمدی: بهانه آوردن فراموشی یا گم کردن اطلاعات برای جلوگیری از انجام وظایف.
5. عدم همکاری: نداشتن تمایل به همکاری یا ارائه کمک به دیگران به صورت غیرمستقیم.
6. انتقاد غیرمستقیم: انتقاد از دیگران به صورتی که باعث ناراحتی آنها شود بدون بیان مستقیم مشکل.

علل رفتار منفعل-تهاجمی

رفتار منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive) معمولاً از تجربیات و تربیت فرد نشأت می‌گیرد. برخی از علل رایج این رفتار عبارتند از:

1. تربیت سخت‌گیرانه و انتقادی: والدین به شدت انتقادی می‌توانند باعث شوند که فرد نسبت به نقد حساس شود و نتواند احساسات منفی خود را به طور مستقیم بیان کند.
2. تجربیات ناامیدکننده: تجربیات مکرر ناامیدی و شکست می‌تواند باعث شود فرد به جای رویارویی مستقیم با مشکلات، به رفتارهای منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive) روی بیاورد.
3. ترس از مواجهه مستقیم: ترس از مواجهه مستقیم و ایجاد تعارض می‌تواند فرد را به استفاده از روش‌های غیرمستقیم برای بیان نارضایتی سوق دهد.

اثرات رفتار منفعل-تهاجمی

رفتار منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive) می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط فردی و حرفه‌ای داشته باشد. این رفتار می‌تواند منجر به ایجاد سوءتفاهم، ناراحتی و تنش در روابط شود. همچنین می‌تواند به کاهش اعتماد و همکاری بین افراد منجر شود.

مقابله با رفتار منفعل-تهاجمی

برای مقابله با رفتار منفعل-تهاجمی (Passive-Aggressive)، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

1. بیان مستقیم احساسات: یادگیری و تمرین بیان مستقیم احساسات و نیازها به جای استفاده از روش‌های غیرمستقیم.
2. تقویت مهارت‌های ارتباطی: بهبود مهارت‌های ارتباطی برای بیان موثر و محترمانه نظرات و احساسات.
3. مدیریت استرس و اضطراب: استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب برای کاهش ترس از مواجهه مستقیم.
4. مشاوره و درمان: در صورت لزوم، مراجعه به مشاور یا درمانگر برای بررسی و حل مشکلات رفتاری و احساسی.

رفتار منفعل-تهاجمی در DSM-5

در نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، رفتار منفعل-تهاجمی به عنوان یک اختلال شخصیتی جداگانه تشخیص داده نمی‌شود، اما این رفتار می‌تواند به عنوان بخشی از ویژگی‌های اختلالات شخصیتی دیگر یا مشکلات روان‌شناختی مطرح شود. این رفتارها ممکن است در افراد با اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder) یا اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) مشاهده شود.

رفتار منفعل-تهاجمی در روابط زناشویی

نوشته دکتر الن بیدر و دکتر پیتر پیرسون

نقد در زندگی زناشویی به جایی نمی‌رسد. پرسیدن ساده‌ای مانند «آیا ظرفشویی را خالی کردی؟» نباید باعث درام و تنش شود، اما با شخصیتی منفعل-تهاجمی، هر موقعیتی پتانسیل تبدیل شدن به یک مبارزه احساسی را دارد.

مثال واقعی از یک رفتار منفعل-تهاجمی

هنگامی که همسرم الن پرسید «پیت، ظرفشویی را خالی کردی؟»، بدون پاسخ دادن به سمت آشپزخانه رفتم، هرچند که قبول کرده بودم این کار را انجام دهم. هنوز بیش از سه فنجان قهوه را در کابینت نگذاشته بودم که الن گفت که درست ظرف‌ها را خالی نمی‌کنم.

من با لحنی طعنه‌آمیز گفتم: «واقعاً؟ چه پیشنهادی داری؟» الن بی‌توجه به لحن من، با جدیت پیشنهاد داد که ابتدا قفسه پایین را خالی کنم تا ظروف خیس نشوند. من هم با طعنه‌ گفتن تشکر کردم و این نشان می‌دهد که چگونه می‌توان هر موضوع ساده‌ای را به یک بحث تبدیل کرد.

مشکل واقعی در روابط

الن همیشه از من ناراحت می‌شد که کارهایی را که به من سپرده، را انجام نمی‌دادم. بعد از اینکه چندین بار بر اساس توافق بین خودمان عمل نکردم، او با صدای و چهره‌ای پرتنش، ناامیدی خود را بیان می‌کرد که البته قابل درک بود. من با نقد کردن نحوه‌ی عصبانی شدنش یا تغییر موضوع، مشکل را به او منتقل می‌کردم. به این صورت که اگر او روش بیان ناامیدی‌اش را تغییر می‌داد، مشکل حل می‌شد. بهتر بود اگر صبر بیشتری داشت، بالاخره کار را انجام می‌دادم.

چالش‌های رفتار منفعل-تهاجمی

همسر منفعل-تهاجمی اغلب حساس به نقد هستند، به ویژه زمانی که تعهدات خود را عملی نمی‌کنند. آنها دلایل زیادی برای عدم انجام توافقات دارند. به عنوان مثال، ممکن است بگویم که به دلیل اختلال نقص توجه (ADD) نتوانستم تعهداتم را انجام دهم. این مسئله برای هر دو شریک مشکل‌ساز است. فرد منفعل-تهاجمی اغلب احساس می‌کند که تحت حمله است و نمی‌تواند شریک خود را راضی کند.

رفتار منفعل-تهاجمی می‌تواند به روش‌های مختلفی بروز کند و اغلب باعث نارضایتی همه می‌شود. افراد منفعل-تهاجمی به ندرت فعالیت‌های مشترک تفریحی را آغاز می‌کنند، هدیه می‌خرند یا برنامه‌های خاصی را برای همسر خود ترتیب می‌دهند. این رفتارها زندگی مشترک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود که هیچ‌ کدام خوشحال نباشند.

منبع