ناسا سال‌هاست که از اشعه ایکس برای کشف اسرار نامرئی جهان استفاده می‌کند. رصدخانه اینشتین در اواخر دهه ۷۰ میلادی پیشگام نجوم اشعه ایکس بود، اما جواهر تاج این علم، رصدخانه اشعه ایکس چاندرا است که به مدت ۲۵ سال در فضا قرار دارد. در ادامه برخی از شگفت‌انگیزترین تصاویر و اکتشافات چاندرا از جهان نامرئی اشعه ایکس را مشاهده می‌کنیم.

شگفتی‌های رصدخانه اشعه ایکس چاندرا

رصدخانه اشعه ایکس چاندرا ناسا به مدت ۲۵ سال در حال ثبت جهان نامرئی بوده است. این تلسکوپ فضایی در ۲۳ جولای ۱۹۹۹ با شاتل فضایی کلمبیا به فضا پرتاب شد و سنگین‌ترین محموله‌ای بود که شاتل حمل کرده بود.

ایلین کالینز، فرمانده آن ماموریت کلمبیا، در بیانیه‌ای گفت: «اکتشافات چاندرا در طول ۲۵ سال گذشته ما را همواره شگفت‌زده و تحت تاثیر قرار داده است».

ارزش اشعه ایکس برای ستاره‌شناسان

اشعه ایکس در محدوده نور قابل مشاهده نیست، اما اغلب وقایع دراماتیکی در فضا را برای ما آشکار کرده است. اشعه ایکس معمولاً از اجسامی می‌تابد که بسیار داغ هستند یا از رویدادهایی که انرژی زیادی تولید می‌کنند، مانند بقایای یک ستاره در حال انفجار یا مواد فوق‌داغی که به دور یک سیاه‌چاله می‌چرخند.

تصاویر تلفیقی از رصدخانه‌های مختلف

در این تصویر که داده‌های تلسکوپ فضایی جیمز وب و چاندرا را ترکیب می‌کند، مشاهدات تلسکوپ جیمز وب تصویر اثیری از ستون‌های آفرینش را به تصویر می‌کشد که ابری است که به‌طور مداوم ستاره‌های جدید می‌زاید. سهم چاندرا در این عکس نشان‌دهنده دریای جوانی از ستارگان است که اشعه ایکس می‌پراکنند.

اکتشافات برجسته چاندرا

چاندرا اولین شواهد مستقیم از وجود ماده تاریک را ارائه داد. این ماده کاملاً نامرئی و اسرارآمیز حدود ۲۷ درصد از جهان را تشکیل می‌دهد. چاندرا همچنین اولین بار برخورد ستاره‌های نوترونی را که امواج گرانشی در فضا-زمان ارسال می‌کردند، مستقیماً شناسایی کرد.

کشف گاز داغ در مرکز کهکشان

در ماه می، ستاره‌شناسان با استفاده از چاندرا یک مرکز آزادسازی گاز داغ را در مرکز کهکشان راه شیری کشف کردند که ممکن است از فوران‌های سیاه‌چاله فوق‌العاده بزرگ مرکزی کهکشان ناشی شود.

پایان احتمالی مأموریت چاندرا

بودجه پیشنهادی ناسا برای سال ۲۰۲۵، بودجه چاندرا را از ۶۸ میلیون دلار به ۴۱ میلیون دلار کاهش داد. بعد از آن، بودجه پیشنهادی برای رصدخانه سالانه ۲۶.۶ میلیون دلار است تا سرانجام با کاهش شدید به ۵.۲ میلیون دلار در سال ۲۰۲۹ ختم شود. تیم عملیاتی چاندرا گفته است که این مبلغ تنها تکاپوی از کار انداختن تلسکوپ و پایان دادن به عملیات آن است.

چاندرا همچنان به کشفیات بصری شگفت‌انگیز ادامه می‌دهد و ممکن است در سال‌های باقی‌مانده خود اسرار نامرئی بیشتری از کیهان را فاش کند.

سحابی خرچنگ، نتیجه انفجار ابرنواختر درخشان که توسط ستاره‌شناسان در سال ۱۰۵۴ میلادی مشاهده شد. چاندرا حلقه‌های اطراف مرکز آن را با جریان‌های شدیدی که به فضا پرتاب می‌شوند (بنفش روشن) رصد کرده.

نوع نادری از ستاره ولف-ریِت (Wolf-Rayet) – ستاره‌ای درخشان و بزرگ که در حال تجربه فازی کوتاه‌مدت در تکامل خود است. نقاط بنفش، ستاره‌هایی هستند که توسط چاندرا شناسایی شده‌اند.

سحابی تارانتولا، تصویربرداری شده توسط تلسکوپ‌های فضایی چاندرا و جیمز وب. مشاهدات اشعه ایکس چاندرا (به رنگ آبی سلطنتی و بنفش) گازی را نشان می‌دهد که توسط امواج ضربه‌ای از باد ستاره‌های بزرگ تا میلیون‌ها درجه گرم شده.

مسیه ۷۴، ملقب به «کهکشان شبح» به دلیل کم‌نوری‌اش، هنگامی که چاندرا فعالیت اشعه ایکس آن را در کنار مشاهدات هابل و وب فاش کرد، اسرار آن برای ما آشکار شد:

یک سیاه‌چاله فوق‌العاده بزرگ در مرکز کهکشان قنطورس A جریان عظیمی از ذرات را به فضا شلیک می‌کند. چاندرا هم جریان‌ها و هم حباب آبی کمرنگ اطراف کهکشان را شناسایی کرده.

عکس ترکیبی از مشتری، تصویربرداری شده توسط تلسکوپ فضایی هابل، با انتشار اشعه ایکس که توسط چاندرا به رنگ بنفش نشان داده شده:

حبابی از بقایای یک ابرنواختر، تصویربرداری شده با داده‌های اشعه ایکس چاندرا و داده‌های نوری تلسکوپ فضایی هابل.

داده‌های ترکیبی از چاندرا و جیمز وب، جزئیات جدیدی از بقایای ابرنواختر کاسیئوپِیا A را فاش کردند.

موزاییکی از مرکز کهکشان راه شیری، با استفاده از داده‌های چاندرا (به رنگ نارنجی، سبز و بنفش) و تلسکوپ رادیویی میرکات (MeerKAT) در آفریقای جنوبی.

چاندرا، سیاه‌چاله فوق‌العاده بزرگ در مرکز راه شیری را مشاهده کرد. این سیاه‌چاله به قدری سریع می‌چرخد که فضا-زمان را مانند یک توپ فوتبال فشرده می‌کند.

در سحابی پای گربه، جایی که ستارگان در کهکشان راه شیری شکل می‌گیرند، اشعه‌های ایکس چاندرا نشان‌دهنده جمعیت جوانی از ستارگان هستند.

بقایای یک ابرنواختر، بازمانده‌های ستاره‌ای که به نام 3C 58 شناخته می‌شود. جسم سفید درخشان و کشیده در مرکز یک ستاره نوترونی متراکم و سریع‌چرخان است.